BİPOLAR BOZUKLUK
Bipolar bozukluk; duygu durum bozuklukları sınıfında yer alan, tedavi edilmediği durumlarda kişinin ilişkilerine ve kariyerine zarar verebilecek derecede ciddi sıkıntılara yol açabilen ruhsal bir bozukluktur. Bireylerin duygu durumlarında ani iniş-çıkışlar, fazla enerjik olma, kibir, depresyona eğilimli ruh hâli ve enerji seviyelerindeki anormal değişimlerle kendini gösterir. Hastalık “Manik” ve “Depresif” olarak iki şekilde ortaya çıkar.
1- Manik: Anormal olarak yükselmiş veya “taşkın” duygu durumudur. Mani belirtileri her bireyde farklı olabilir. Bu dönemler kişiye eğlenceli ve verimli geldiğinden, hastalar bazen davranışlarının olağan dışı olduğunu fark etmezler. Manik dönemde bireyler aşırı enerjik, çok konuşkan, gereğinden fazla öz güven sahibi ve fazla neşeli olabilir.
2- Depresyon: Bipolar bozuklukta depresif duygular herkesin hemen her gün yaşayabileceği üzgün ve isteksiz olma hâlinden daha ağırdır, daha uzun süre devam eder ve kişinin günlük faaliyetlerini yerine getirmesini zorlaştırır. Aşırı karamsar ve öfkeli ruh hâli, dikkat dağınıklığı, mutsuzluk, huzursuzluk, içe kapanıklık benzeri duygular gözlemlenir.
İki hastalık dönemi, yatışma ve alevlenme denilen süreçlerle kendini göstermektedir. Hastalık dışında olan dönemlerde hastalığa dair bütün belirtiler kaybolmakta ve bireyler normal hayatlarına devam edebilmektedirler.
Mevsimsel geçişler hastalığın seyrinde etkili olabilmekte; hastalığın sonbahar ve kış aylarında “depresif”, ilkbahar ve yaz aylarında daha çok “manik” tarafı ortaya çıkmaktadır. Hastalığın -en çok 15-25 yaş arasında görülmekle beraber- her yaşta ortaya çıkabilme olasılığı vardır ve hastalık hayat boyu devam edebilmektedir. Bu yüzden bipolar bozukluğu olan kişilerin düzenli ve normal bir hayat yaşayabilmeleri için sürekli ilaç tedavisi görmeleri ve uzman kontrolü ile takip edilmeleri gerekmektedir.
Hastalıkta genetik yatkınlık önemli bir risk olarak görülmektedir. Akrabalarının hiçbirinde bipolar bozukluk olmayan kişilerde hastalığın görülme olasılığı %1-2 iken birinci dereceden akrabasında bipolar bozukluk olanlarda bu oran %7-8'e çıkmaktadır. Tek yumurta ikizlerinden birinde bipolar bozukluk varsa diğer ikizde hastalık görülme ihtimali %45-60’a kadar yükselmektedir.
Manik dönemde ortaya çıkan özellikler
• Uyku problemleri.
• Çevreyi rahatsız edecek davranışlar sergileme.
• Para harcama isteği.
• Aşırı konuşkanlık.
• Duygu ve düşünceleri kontrol etmede zorlanma.
• İştah artışı.
• Kendini aşırı derecede yüceltme.
Depresyon döneminde ortaya çıkan özellikler
• Mutsuzluk, karamsarlık, umutsuzluk hâli.
• Hayattan zevk alamama. İştahsızlık ve kilo kaybı.
• İntihar düşünceleri.
• Fiziksel bir nedeni olmamasına rağmen sıklıkla tekrar eden bedensel ağrılar.
• Uykusuzluk.
Tedavisi İçin Neler Yapılmalıdır?
• Düzenli şekilde uzman doktor takibi ve tedavinin sürekliliğinin sağlanması.
• Düzenli bir yaşam tarzı.
• Aile desteği ve sosyal destek.
• Spor yapmak.
• Tedaviye erken başlamak.
• Aile terapisi, destekleyici ve bireysel terapi önerilmektedir.
Uzman doktorlar tarafından yapılan düzenli ilaç takibi ve kontroller, bireyi bipolar bozukluğun rahatsızlık verici etkilerinden uzaklaştırmaktadır.
Psikiyatrik tedavi ve terapi desteği ile bireyler günlük yaşamlarını rahat bir şekilde idame ettirebilmektedirler. Fakat tedavi edilmediği veya tedavinin yarıda kesildiği durumlarda hastalık tekrarlayabilmekte, bu durum kişinin sosyal hayatını ve iş yaşamını olumsuz yönde etkilemektedir. Bipolar bozukluğu olan kişilerde aile desteğinin ve sosyal desteğin çok fazla olumlu etkisi vardır. Aile bireylerinin, bipolar bozukluğu olan bireyin ruh hâlindeki ani ve yoğun değişimler karşısında nerede, nasıl ve hangi tepkiyi vereceklerini öğrenmiş olmaları rahatsızlığın daha çabuk iyileşmesinde olumlu yönde katkı sağlamaktadır.
Ayşe Handan Özkan Selim. Uzman Klinik Psikolog.
FANİ DUNYA RADYO FORUM
