Veda Hutbesi İslam'da İlk İnsan Hakları Belgesi
ALLAH’A HAMD OLSUN
Hamd, yüce Allah’a mahsustur. Ona hamd eder1, ondan af diler ve ona tevbe ederiz.
Nefislerimizin fenalıklarından ve kötü amellerimizden ona sığınırız. “Allah’ın hidâyet ettiğini, kimse doğru yoldan çıkaramaz2.” “Allah’ın şaşırttığını da kimse, doğru yola getiremez.3“
Şehâdet ederim ki, Allah’tan başka ilâh yoktur. O, birdir, onun eşi ve benzeri yoktur. Yine şehâdet ederim ki, Muham¬med, onun kulu ve Resûlüdür. Ey Allah’ın kulları, size (haram kılınanlardan uzaklaşarak) Allah’tan korkmanızı, vasıyet ediyorum. O’na (emir ve yasaklarına riâyetle) tâatte bulunmanızı tavsiye ediyorum. (Yüce Allah’tan) hayır (ve iyilikler yolunu açmasını) talep ediyorum4.
1) Ikdü’l-Ferîd, K. el-Vâsıta bölümü; 2) Zümer,37; 3) Rûm,29; 4) Ikdü’l-Ferîd, aynı yer.
BELKİ BURADA BULUŞAMAYACAĞIZ
Ey İnsanlar!
Dikkat ediniz! Belki bu seneden sonra belki sizinle burada bir daha hiç buluşamayacağım.
Dikkat ediniz! Belki bu seneden sonra sizinle burada bir daha hiç buluşamayacağım.
Dikkat ediniz! Belki bu seneden sonra sizinle burada bir daha hiç buluşamayacağım1.
Sözlerimi iyi dinleyip ezberleyen kişiye, Allah rahmet eylesin. Belki ulaştırılan kişi, dinleyenden daha anlayışlı olabi¬lir2.
1) Ahmed, Müsned, M. Ensâr [21230]; Dârimî, Mukaddime, 24 [233]. 2) Dârimî, Mukaddime, aynı yer.
CENNET’E GİRME ŞARTLARI
Ey İnsanlar!
Rabbinize kulluk (ibadet) ediniz. Beş vakit namazınızı kılınız.
Ramazan ayında orucunuzu tutunuz. Beytullah (Kâ’be)’ı hacc ediniz.
Gönül hoşluğu ile mallarınızın zekâtını veriniz.
Âmirlerinize itaat ediniz. Ki, Rabbinizin Cennetine girebilesiniz1.
1) Ahmed, Müsned, M. Ensâr [21140].
SİZE SORULARIM OLACAK
Ey İnsanlar!
Bu hangi gündür? Bu beldeniz hangi beldedir?
Bu ayınız hangi aydır (biliyor musunuz)?
Mallarınız, kanlarınız ve ırzlarınız birbirinize haram olduğu gibi,
Gününüz, haram ve dokunulmaz bir gündür.
Beldeniz (Mekke), haram ve mübarek bir beldedir.
Ayınız, haram ve dokunulmaz bir aydır.
Dikkat edin! Tebliğ ettim mi? (Üç kere)
Ey Allah’ım! Bunlara tebliğde bulunduğuma şahid ol[1]! (Üç kere)
1) Ahmed, Müsned, M. Beni Hâşim [1932].
NASİHATİMİ TUTUNUZ
Ey İnsanlar!
Biliniz ki, (Ahirette) ben, önceden gelip Havuz başında sizi bekleyeceğim. Başka ümmetlere karşı sizin çokluğu¬nuzla övüneceğim. Sakın çok günah işleyip de yüzümü kara çıkarmayınız.
Benden görmüş, benden işitmiş ve benden sormuş ol¬duğunuz konularda, bana isnat ederek yalan uyduran kimse, cehennemdeki yerine hazırlansın.
Haberiniz olsun ki, ben bazı erkek ve kadınlara şefaat edeceğim. Ancak kurtarmak istediğim halde, bazılarına şefaat etme imkânım olamayacaktır. “Ya Rabbî, onlar da benim arkadaşlarımdır/ümmetimdir.” diyeceğim. Fakat yüce Allah bana “Senden sonra onların neler yaptığını sen bilmezsin” buyuracaktır1.
Kimin yanında bir emanet varsa, hemen onu sahibine versin.
Dikkat edin, tebliğ ettim mi, tebliğ ettim mi, tebliğ ettim mi2?
İyi biliniz ki, üç şey, Müslümanların kalplerine kin ve kıskançlık sokmaz:
1. İhlâsla amel etmek,
2. Emir sahiplerine/yöneticilere nasihatte bulunmak,
3. (Eshâb-ı kiram’ın ve Müctehidlerin yolunda olan) Müslümanların cemaatine/âlimlere uymak ki, onlar, dua ederlerse, umulur o dualar, kabul olur ve onları arkalarından kuşatır (rahmet-i ilâhiyye iner)3.
1) Ahmed, Müsned, M. Ensâr [22399]; 2) Ahmed, Müsned, M. Basriyyîn [19774]; 3) Dârimî, Mukaddime, 24 [233].
DÖRT ŞEYİ SAKIN YAPMAYIM
Dört şeye çok dikkat edin: Allah’a hiçbir şeyi ortak koş¬mayın. Allah’ın haram kıldığı hiçbir nefsi öldürmeyin. Hır¬sızlık etmeyin. Zina etmeyin1.
1) Ahmed, Müsned, M. Kûfiyyîn [18219].
İSLAM, KAN DAVASINI KALDIRMIŞTIR
Ey İnsanlar!
İyi biliniz ki, Câhiliyye devrine ait her çeşit çirkin âdet (ve uygulama), ayakla¬rımın altındadır.
Buna göre, Câhiliyye devrinin bütün kan davaları kaldı¬rılmıştır, hükümsüzdür. Kaldırdığım ilk kan davası da - bize ait kan davalarından -Abdulmuttalib’in torunu Râbia’nin (Hâ¬ris’in) kan davasıdır. Hâris, Leys oğullarında süt emzirmekte iken Hüzeyl tarafından öldürülmüştü1.
1) Ahmed, Müsned, M. Basriyyîn [19774].
İSLAM, FAİZCİLİĞİ YASAKLAMIŞTIR
Her türlü riba (tefecilik/faizcilik) kaldırılmıştır. İlk kal¬dırdığım faiz, Abdulmuttalib’in oğlu Abbâs’ın faizidir.
Ancak ana paranız size aittir, sizin hakkınızdır. Bundan dolayı ne fazla isteyip borçlulara zulmediniz, ne de hakkınız¬dan az alıp mazlum duruma düşünüz! Allah, faizin yasak oldu¬ğunu bildirmiştir1.
1) Ahmed, Müsned, M. Basriyyîn [19774].
CEZADA ŞAHSÎLİK İLKESİ
Dikkat edin! Her suç sahibi, kendi suçundan ancak ken¬disi sorumludur. Dikkat edin! Hiçbir câninin işlediği suçun cezasını evlâdı çekmez. Hiç bir çocuğun suçundan da babası sorumlu tutulamaz1.
1) Tirmizî, Fiten 2 [2312].
ŞEYTANÎ DÜZENİN YIKILIŞI
Ey İnsanlar!
Dikkat edin, bugün şeytan (ve İslam’a karşı her münkir), kesin olarak topraklarınızda kendisine tapılmaktan (batıla dönülmekten), temelli olarak ümidini kesmiştir. (Çünkü hak olan İslam geldi, batıl zâil oldu. Batıl olan Câhiliyye sistemi yürürlükten kaldırılmıştır.) Fakat siz, bu kaldırdığım şeyler dışında, küçük gördüğünüz işlerde o şeytana uyar¬sanız (İslam’a aykırı işler yaparsanız), onu sevindirmiş olacaksınız1. (Bu da sizin zararınıza olacaktır.)
1) Tirmizî, Fiten 2 [2312]; Ahmed, Müsned, M. Basriyyîn [19774].
GÖK BİLİMİNE DİKKAT!
Ey İnsanlar!
Şüphe yok ki, zaman, Allah’ın gökleri ve yeri yarattığı günkü hâline dönmüştür1. (Bir zamanlar Müşrikler, ayların yerleri değiştirmişti. Şu anda aylar da günler de doğru yerindedir.)
Allah katında, sene, on iki aydır2.
Bunlardan dördü, haram aylardır ki, üçü, birbiri ardınca gelir: Zilka’de, Zilhicce ve Muharrem.
Bir de Cumâd (e’l-âhire) ile Şa’ban arasındaki Mudar’ın ayı Receb’tir3. İşte bu, Allah'ın dosdoğru dinidir. Öyleyse o aylarda kendinize zulmetmeyin4.
1) Ahmed, Müsned, M. Basriyyîn [19774]. 2) Tevbe,36; 3) Ahmed, Müsned, aynı yer; 4) Tevbe,36.
KADIN HAKLARI VE AİLE MAHREMİYETİ
Ey İnsanlar!
Kadınların hakkında Allah’tan korkunuz. Onlar sizin mahremiyetine emanet edilmiş kişilerdir.
Dikkat edin ki, sizin kadınlarınız üzerinde hakkınız var¬dır.
Onların da sizin üzerinizde hakları vardır.
Sizin kadınlar üzerindeki hakkınız; aile mahremiyetinizi, hiçbir kimseye çiğnetmemeleri ve hoşlanmadığınız bir kimseyi izniniz olmadıkça aile yuvanıza sokmamalarıdır.
Eğer onlar bunun aksini yaparlarsa, nasihat edin, (sonra) odalarınızı ayırın, (bundan da sonuç alamazsanız) zarar vermeden onları uyarın. Fakat söz dinler ve hakka uyarlarsa, bahaneler arayarak sakın onlara sıkıntı vermeyiniz1.
Dikkat edin! Kadınların da sizin üzerinizdeki hakları, meşru bir şekilde (yörenin âdet ve göreneklerine göre) her türlü yiyecek, giyecek (ve mesken) ihtiyacını güzelce sağlamanızdır.
Çünkü siz onları, ancak Allah’ın bir emaneti olarak aldı¬nız ve onları Allah adına söz vererek helâl edindiniz2.
Kadınlar hakkında size, hayırlı olmanızı, onlara iyi davranmanızı tavsiye ederim.
Dikkat edin, tebliğ ettim mi3? (Üç kere)
1) Ahmed, Müsned, M. Basriyyîn [19774]; Müslim, hacc 19 [3009]; 2) Ahmed, Müsned, M. Basriyyîn, aynı yer; 3) Ahmed, Müsned, M. Basriyyîn, aynı yer; Tirmizî, Radâ 11 [1196].
İSLAM’DA ÖNEMLİ KAVRAMLAR
Size haber vereyim mi?
Mü’min, insanların canları ve malları konusunda emin oldukları kişidir.
Müslüman, insanların elinden ve dilinden rahatsız olma¬dıkları kimsedir.
Mücahid, Allah’a itaatte nefsiyle mücadele edendir.
Muhacir ise, hata ve günahlardan uzaklaşandır1.
1) Ahmed, Müsned, M. Ensâr [22833].
ÂLİMLERİN DEĞERİ
Ey İnsanlar!
İlim ölmeden ve gitmeden önce, onu (âlimlerden ve ehil olanlardan) alınız (öğreni¬niz).
Dikkat edin! İlmin gitmesi demek, onu taşıyanların (âlimlerin) gitmesi (vefat etme)sidir1. (Üç kere)
1) Ahmed, Müsned, M. Ensâr [21259].
İSLAM’DA TEMEL İKİ KAYNAK
Ey İnsanlar!
Ben size öyle bir emanet bırakıyorum ki, ona sımsıkı sarıldıkça, yolunuzu asla şaşırmazsınız. O, Allah’ın ki¬tabı1 (Kur’ân-ı kerim) ve Peygamberinin sünneti¬dir2.
1) Müslim, Hacc 19 [3009]; 2) Muvatta’, Kader [2640].
KARDEŞLİK HUKUKU
Ey İnsanlar!
Sözümü iyi dinleyiniz ve aklınızda iyi tutunuz.
Müslüman Müslümanın kardeşidir. Böylece bütün Müslümanlar kardeştir.
Din kardeşinize ait olan bir mal, gönül rızası ile olmadıkça, başkası için helâl olmaz1.
1) Tirmizî, Tefsir 10 [3367]; Müstedrek, İlim [318].
İSLAM’DAN DÖNMEYİN
Aklınızı başınıza alın ve dikkat edin! Benden sonra (İslam’ı yanlış yorumlayan ve İslam’ın küfür olarak açıkladığı dinlere ve inanışlara meyleden) kâfirler olarak (İslam’dan) dönüp birbirinizin boynunu vurmayın (ve kendinizi cehenneme atmayın).
Dikkat edin, tebliğ ettim mi1?
1) Buhârî, Megâzî 79 [4447].
ALLAH YOLUNDA CİHAD EDİN
Gündüzün sonunda bir müddet Allah yolunda (İslam’ın yayılması için) çalışmak, dünya ve dünyanın içindekilerden daha hayırlıdır.
Aynı şekilde gündüzün evvelinde bir müddet Allah yo¬lunda (insanların hakka kavuşması ve kurtuluşa ermesi için) çalışmak, dünya ve dünyanın içindeki¬lerden daha hayırlıdır1.
1) Ahmed, Müsned, M. Şâmiyyîn [16877].
IRK VE RENK AYIRIMI YAPMAYIN
Ey İnsanlar!
Rabbiniz bir, babanız da birdir1; hepiniz, Âdem’in soyundansınız. Âdem ise, topraktandır. (Bu durumda kibir ve gurura kapılarak, insanları, hor ve hakir görmeyin.)
Allah katında sizin en şerefliniz, en takva sahibi olanı¬nız, (Allah’ın emirlerini en çok yerine getiren, yasaklarından da en çok korkanınızdır)2.
Dikkat edin! Arab’ın Arap olmayana, Arap olmayanın Arab’a; beyazın siyaha, siyahın beyaza bir üstünlüğü yoktur. Şeref ve üstünlük, ancak takva/Allah’tan çok korkma (O’nun emir ve yasaklarına riayet) iledir.
Tebliğ ettim mi3?
1) Ahmed, Müsned, M. Ensâr [22391]; 2) Ikdü’l-Ferîd, K. el-Vâsıta; 3) Ahmed, Müsned, M. Ensâr [22391].
İSLAM’I İNSANLARA ULAŞTIRIN
Burada bulunanlar, burada bulunmayanlara (bu söylediklerimi,) tebliğ et¬sin (bildirsinler). Belki ulaştırılan kişi, dinleyenden daha anlayışlı olabi¬lir1.
1) Buhârî, İlim 9 [67].
ŞAHIS VE AİLE HUKUKU
Ey İnsanlar!
Kadın kocasının malından onun izni olmadan bir şey veremez. Evdeki yemek bile olsa.
Ödünç alınan şey, geri verilmelidir. Menfaatlenmesi için verilen mal veya arazi, iade edilmelidir. Borç ödenmesi gerekir. Kefil, kefaleti karşılığında borçludur.
Şüphe yok ki, Allah, her hak sâhibine hakkını (Kur’ân-ı kerim’de) vermiştir (açıklamıştır).
Vârise, vasiyete gerek yoktur1.
1) Tirmizî, Vesâya 5 [2266].
SOY HUKUKU
Çocuk, kimin döşeğinde doğmuşsa (sulbünden ise), ona âittir.
Zina eden için (suçunun karşılığı olarak) mahrumiyet (dinin açıkladığı ceza) vardır. (Ahiret’te) onların hesabı (cezası ise), Allah’a aittir.
Babasını reddedip soyunu inkâr eden veya kendisini efendisinden başkasına nispet eden kişi, Kıyamet gününe kadar, kesilmeksizin Allah’ın gazabına, meleklerin ve bütün Müslü¬manların lânetine uğrasın1!
1) Tirmizî, Vesâya 5 [2266].
HİZMETÇİLERİN HUKUKU
Ey İnsanlar!
Kölelerinize (hizmetinizde ve emrinizde olanlara) karşı iyi davranınız.
Kölelerinize (hizmetinizde ve emrinizde olanlara) iyi bakı¬nız. Onlara da yediğinizden yedirmeğe, giydiğinizden giydir¬meğe çalışınız.
Eğer affedemeyeceğiniz bir suç işlerlerse, kendilerini bı¬rakın, onlara izin veriniz. Fakat (onlara, güçsüzdürler diye) asla eziyet ve işkence yapmayınız1.
1) Ahmed, Müsned, M. Medeniyyîn [15813].
YÖNETİCİLERE İTÂAT
Ey İnsanlar!
Sizin başınıza burnu ve kulağı kesik Habeşî biri âmir/yönetici olarak gelse, Allah’ın Kitab’ına uyduğu (ve sizin İslam’a uymanıza engel olmadığı) müddetçe, onu dinleyiniz ve ona itaat ediniz1.
1) Müslim, Hac 51 [3198].
HERKES SORUMLU
Yarın (Ahirette) beni sizden soracaklar. Benim hakkımda ne söyleyeceksiniz?
(Risâletimi/Peygamber olarak bana bildirilenleri tebliğ ettim mi? Görevimi yaptım mı?
Eshâb-ı kiram, bu soruya hep bir ağızdan, “Evet! Yemin ederiz, tebliğ ettin.” dediler. Vâdi, bu sözlerle yankılandı.
Allah’ın Resûlü parmağını havaya kaldırarak, üç kere:)
Şâhid ol, Ya Rabbî! Şâhid ol, Ya Rabbî! Şâhid ol, Ya Rabbî1! Buyurdu.
1) Müslim, Hac 51 [3198]; Ahmed, Müsned, M. Kabâil [26009]; Ebû Dâvûd, Hacc/Menâsik 57 [1907].
Dr. C. Ahmet Akışık.
