İnsanların Çoğunu Felakete Sürükleyen Şey Dilidir
1. Her sözü üstüne alınmak yani her söze karşılık vermek, hem bayağılıktır hem de yanlış bir iştir. Mesela cahile uymak, cahilliktir. Arsızla tartışan da arsız olur.
2. Sözün fayda etmediği yerde konuşmak ahmaklıktır diyor bir Arap şairi. Yani sözü anlamayan kimseye söylemek ya da kendi elimizde olmayan şeylere üzülmek anlamsızdır. Biz ancak kendimize söz geçirebiliriz. Nasihat, sadece, inanana ve nasihat almak isteyen fayda verir.
3. İnsanlara anlamayacakları ve ihtiyaçları olmayan şeyleri söylemeye gerek yoktur. Doğru söylemenin şartları vardır demiştik daha önce; doğruyu, doğru şekilde, doğru zamanda, doğru yerde, doğru kişiye söylemek. Ve bir de doğruyu, doğru kişinin söylemesi. Aksi halde söylenen söz, hikmete aykırı olur ve zarar getirir.
4. Zorunlu haller ve dostluk hariç, fazla konuşmak, hoş ve güzel bir iş değildir. Hatta gereğinden fazla konuşmak, ya bayağılık ya da ciddiyetsizlik olarak kabul edilebilir.
5. Boş konuşmak ise zaten kerih görülmüştür. Mümin, faydalı olandır. Faydalı olan kişinin sözü de faydalıdır. Boş konuşmak ise hem israftır hem de zararlı şeylere sebep olma ihtimali yüksektir.
6. İnsanın kendine yakışmayan şekilde konuşması da karşısındakilerde hayal kırıklığına sebep olan bir iştir. İnsan, makam ve konumunun gereğini yerine getirmeli, ilmine ve makamına yakışır şekilde konuşmalıdır.
7. Karşındakinin makam ve ilmine uygun olarak konuşmak da bir fazilettir. Mesela alim bir insanı cahilmiş gibi kabul etmek, fazilet değildir.
8. Sır tutmak da fazilettir. Sırrı ifşa etmek ise kul hakkıdır. Aslında bu durum, doğru sözü doğru yerde doğru kişiye söylemek ile alakalıdır. Yoksa yalan söylemek değildir.
9. Ayrıca kişinin, her sırrını, başkalarına aktarması, karşındakinin de kendinin de zararına olabilecek bir iştir. Zira kim olursa olsun, insan hata etmeye müsait bir varlıktır ve şeytan da insanın düşmanıdır. Bu yüzden Hz. Yakup, Hz. Yusuf’a, rüyasını kardeşlerine anlatmamasını tavsiye etmiştir.
10. Başkalarının sırlarını ve gizli kusurlarını araştırmak, zaten yasaklanmıştır. Bunun tek istisnası, üçüncü kişilerin veya toplumun zarar görme ihtimali bulunan yerlerdir.
11. Kişiye her duyduğunu söylemesi yalan olarak yeter buyuruyor yine Fahri Kainat Efendimiz SAV. Bundan ilk maksat, sözün kaynağını araştırmadan itibar etmektir ki Hucurat Suresi 6.ayeti kerimede bu husus işaret buyurulmuştur. Bu hadisi şeriften ikinci maksadın ise bazı şeyleri uluorta konuşmanın kerih görülmesi olabilir. Bu husus ise Nisa Suresi 83.ayeti kerimede ifade edilmektedir. Günümüzde her olayın haber ya da bilgi olarak, denetimsiz bir şekilde, her yerde ve herkese ulaşmasının toplum ahlakı ya da insanların genel kültürüne veya ruh sağlığımıza herhangi bir yararı yoktur.
Özetle;
• Bize faydası olmayan sözleri duymayacağız.
• Her söze cevap vermeyeceğiz.
• Her bilgiyi her yerde ve herkesle paylaşmayacağız.
• Herkesten gelen habere itibar etmeyeceğiz.
Turgut Akyüz.
