Gönderen Konu: İlahî Semboller Hac ve Kurban (Okunma sayısı 282 defa)

anadolu · « : Temmuz 06, 2022, 01:56:38 ÖS »

İlahî Semboller Hac ve Kurban

İslam’da ibadetler sembollerden ibarettir. Özellikle de hac, baştan sona sembollerle dolu bir ibadettir. Bir semboller haritasıdır adeta. Tavaf, sa’y, şeytan, taşlama, Arafat’ta vakfe, kurban vb. hac ile ilgili fiil ve davranışların hepsi de sembolik anlamlar taşımaktadır. Allah Teala “Kim Allah’ın sembollerine saygı gösterirse, şüphesiz ki bu, kalplerin takvasındandır” (Hac, 32) buyuruyor. Bu sebeple sembolleri iyi anlamak gerekiyor. Dıştan bakıldığında sembolik davranışlar şeklinde gözüken hacdaki her fiil ve davranışın bir anlamı, mü’mini eğitici ve bilinçlendirici bir yönü vardır.

Hicri 9. senenin sonlarında farz kılınan hac, İslâm’ın beş şartından biridir. “yoluna gücü yetenlerin o evi haccetmesi Allah’ın insanlar üzerinde bir hakkıdır” (Âli-İmran, 3/97) anlamındaki ayeti kerime, bu farziyetin Kur’an’dan delilidir. Şayet bir Müslüman hacca gidebilecek güç ve imkanı bulabiliyorsa, o bu çağrının doğrudan muhatabıdır ve fazla gecikmeden bu daveti kabul etmelidir.

Bu çağrıyı kabul etme bahtiyarlığına erenler aylar öncesinden manevi yolculuğa başlarlar. Bu yolculuğun ilk adımı ihramdır. “İhram” normal zamanlarda yapılması meşru olan davranışların belirli bir süre yasaklanmasıdır. İhrama girmek de tüm makam, mevki ve imtiyazlardan soyunmayı temsil eden dikişsiz, iki parça kumaşa bürünmektir. İhrama giren kimse, dünyasını sırtından atıp gösterişsiz, iddiasız huzura anasından doğduğu gibi varır. Tek statüsü vardır: Kulluk. Artık dünyevi elbiseler çıkartılmış, sadece kimlik ve kişilikler ortaya konulmuştur. Giydikleri beyaz örtüler içindeki hacılar, âdeta barış bayraklarını açmış, barışın sembolü olan beyaz güvercinlere dönmüşlerdir.

Harem, her türlü kötülüğe ve hak ihlaline yasak bölge. Merkezinde Kâbe…İnsanlar için kurulan ilk mabet. Burası Allah’ın evi. Ev sahibi Allah, insanlar ise misafir. Buraya sığınan her insan, Allah’ın misafiri. Misafire hakaret , hane sahibine hakaret demektir. Mesci-i Haram, yeryüzündeki tüm mescitlerden üstündür. Burada kılınan namaz diğerlerinden yüz bin kat faziletlidir. Hacı adayı ayağını kutlu mabede bastıktan sonra tavaf yapmaya başlar. Kulun Kâbe’ye kavuşması, Rabbine kavuşmasını hatırlatır. Kâbe bir semboldür, Bütün Müslümanları bir noktada toplayan birlik ve beraberliğin sembolü..

Kâbe’nin etrafında tavaf eden milyonlarca Müslümanın oluşturduğu tablo, bir galaksinin, milyarlarca yıldızıyla dönüşünü andıran bir manzara gibidir. Kâbe etrafında dönerek gerçekleştirilen tavaf, kâinatın ve yaratılışın özeti, teslimiyetin ve ilâhi takdire boyun eğişin sembolü sayılır. Tavafa Kâbe sola alınırak başlanır. Bunun da simgesel bir anlamı vardır. İnsanın kalbi, “Beytullah” yani Allah’ın eviyle karşı karşıya gelir tavafta. Allah, insanın şekline, kalıbına mülküne değil, kalbine bakar. Bu sebeple kişinin kalbi Kâbe tarafında yer alır. Bunda aynı zamanda tavafın ne kadar kalpten ve gönülden yapılması gerektiğine de bir işaret vardır. Tavafta hacı, Allah’ın huzurunda olduğunun bilince, O’na yaraşan bir ta’zim ve hürmet, korku ile ümit arası bir muhabbet içerisinde olur.

Tavafın başlama noktası Hacerü’l-esved’dir. Onun hizasına gelindiğinde tavaf için niyet edilir. Eller, içleri Kabe’ye bakacak şekilde kaldırılır. “Bismillahi Allahu Ekber” denilerek Hacerü’l-Esved selamlanır. Bu selamlama, Allah’a vermiş olduğu ahdi yenileme anlamına gelmektedir. Kul, ruhlar âleminde verdiği kulluk sözünü, amelleriyle ortaya koyduğu iman akdini bu defa Beyit’te, Beyt’in sahibinin önünde bu hareketiyle temsilî olarak yineler ve pekiştirir. Tavafın sonunda içilen zemzem, Allah’ın Hz. Hacer ve oğl Hz. İsmail’e ihsan ettiği mübarek sudur. Hz. Peygamber zemzem hakkında:”Zemzem her ne niyetle içilirse o yararı sağlar” (İbn mace, Menasik,78) buyurduğu rivayet edilmektedir.

Allah’ın sembollerinden olan Safa ve Merve arasında koşmaya ise sa’y denir. Koşmak, hızlı yürümek anlamına gelen “sa’y” bir arayış, bir telaştır. Sa’yin aslı, hz. Hacer’in bebeği Hz. İsmail için su ararken bu iki tepe arasında koşma hadisesine dayanmaktadır. Zenci bir cariye olan hz. Hacerin insanlığa verdiği soylu bir derstir. Onun sa’yini kabul eden Allah, tüm mü’minlere onu örnek göstermiş ve taklit ettirmiştir. Sa’y, hz. Hacer’in bu hatırasının canlandırılmasıdır. Bugün milyonlarca insan bir hanımın yaptığı bu hareketi temsil etmektedirler. Safa ile Merve arasında sa’y ederken hacı, manen kurtuluşu aramak için tıpkı hz. Hacer validemiz gibi koşar. Beşerî olandan ilahî rahmete koşar.

Hakka yürüyen hacıyı bekleyen bir de “Arafat” vardır. Arafat, “bilme, anlama, tanımak” gibi anlamlara gelir. “Hac Arafat’tır” yani ârif olmaktır; marufa, marifete, marifetullaha ermektir. Ölmeden önce ölmeyi, hesaba çekilmeden önce muhasebe yapmayı bilmektir. Arafata insan, duanın, yakarışın, iç çekiş ve iç döküşün en ürpeticilerine şahit olur. Arafat bir yandan dünyaya ayak basışını, diğer yandan ise kıyamette Allah’ın huzurunda bekleyişimizi hatırlatan bir Arasat meydanıdır. Arafat, adeta mahşerin bir provasıdır. Burada yapılan vakfe, bir duruşma niteliğindedir. Sabahtan akşama kadar heyecanla, korku ve ümit arası bir bekleyiştir. Dünyanın dört bir yanından gelen Müslümanlar burada toplanır ve güneş batıncaya kadar ibadet eder. Günahlardan arınmak için tövbe ve dua edilir. Duaların en hayırlısı burada yapılır. Peygamberimiz arefe günün faziletine ilişkin olarak “Arefe gününden daha çok Allah’ın cehennem ateşinden insanları azat ettiği bir gün yoktur” buyurmuştur. Arafat’ta öğle ve ikindiyi birleştirerek kılan hacılar güneşin batmasıyla birlikte Müzdelife’ye doğru harekete geçerler.

Arafat’tan sonra ikinci kez kıyama durulacak yerdir Müzdelife. hacılar burada akşam ve yatsı namazını birleştirerek kılarlar. Arafat’taki marifet ve bilme vakfesi, gündüzün aydınlığına; Meş’ar’daki allah’ı anarak bilinleşme ise gecenin karanlığına ayrılmıştır. Meş’ar, şiâr ve şuur yeri-zamanı demektir. Kur’an’da da zikredilen yer Meş’ar-i Haram’dır (Bakara, 2/198). Burada da bir müddet durulur ve dualar edilir. Müzdelife’den ayrıldıktan sonra, Mina’ya geçilir. Mina, aşırı istek, arzu demektir. Mina, hz. İbrahim ile oğlu ismail’in allah’a olan aşklarının sınandığı yerdir. Bu sınavda hz. İbrahim, ahir ömründe kendisine verilen biricik oğlunu Allah için kurban etmek; İsmail ise bu uğurda canını vermek gibi çok ciddi bir sınavdan geçmektedirler. Mina, hz. İbrahim’in oğlunu kurban etmek için gittiği yoldur. Burada Hz. İbrahim’in karşısına şeytan çıkar. Fakat ibrahimi kararlılık ağır basar. Kendisini Allah’a yaklaştıran yolda karşısına çıkan şeytanı, bugün taşlamanın yapıldığı yerlerde defalarca taşlar. İşte Mina, Allah sevgisinin zirveye ulaştığı yerdir. Taşlama, bir anlamda şeytana karşı girişilen bir savaşı sembolize eder. Attığı her bir taşı, nefsine, şehvetine ve şeytana karşı fırlatır. Kendisini çeşitli hatalara, günahlara sürükleyen bu farklı cepheleri bir bir yok etmeye çalışır. Bir anlamda şeytan taşlama, kötülükleri, haksızlıkları, zulmü ve zorbalığı protestodur. Sıra Hz. İbrah’imin aziz hatırasının yâd edildiği kurbandadır.

Kurban, hac vazifesini yerine getire bilme sevinciyle Allah’a teşekür etmektir. Nasıl ramazan orucunu tamamlayınca ramazan bayramı yapılıyorsa, hac ibadetleri tamamlanınca da hac kurbanları (hedy) kesilir ve kurban bayramı kutlanır. Sabır, savaş, şükür ve zafer. Arafat’ta bilgiye, meş’ar’da bilince, Mina’da sevgiye ve Cemerat’ta zafere kavuşan hacı kurban heydi (hediyyesi9 ile takvaya, takva ile de Allah2a ulaşmaktadır. Zira kurban Allah’a yakınlaşmak demektir. Hacının kurban ettiği koyun, inek, deve değil; heva ve hevesidir. O’nun rızası için hepsini kurban etmeli ki bayramı yüreğinde, yakınlığı özbenliğinde hissdebilsin. Çünkü bu bayrm kurban bayramı, kurbiyyet ânıdır. Allah’a yakınlık bayramıdır.

Yakınlaşmaktır kurban.

Kulun Allah’a yakınlaşmasının ya da O’ndan uzak kalmadığının göstergesidir. Allah’a layıkıyla kul olmaya çalışan ve “Mukarrabun” zümresinden olmak isteyen mü’minin, O’na ulaşmak için aradığı vesilelerden biridir.

Allah (c.c) kuluna şah damarından daha yakın olduğu halde kuldan Allah’a sunulan her salih amelin, yakınlaştırıcı bir etkisi vardır. Kutsî bir hadiste “Kulum, Bana kendisine farz kıldıklarımdan daha sevimli hiçbir şeyle yaklaşamaz...” (Buhari, Rikāk 38) buyrulmuş daha sonra da nafilelerin Allah’a yaklaştırdığına dikkat çekilmiştir. Farzlar içerisinde de namazın mesafeler aştıran, zirvelere ulaştıran urûc etkisi aşikârdır; diğer ameller, namazdaki kıvamı hem korumak hem de artırmak içindir.

Hayatın ibadetlerle, ibadetlerin de birbiriyle ilişkisi vardır ve tümünün de odağında namaz vardır. Mü’min secdeyle manen Allah’a yakınlığın zirvelerine kanat geriyor ve kendi içinde derinleşebiliyorsa, Allah için kestiği kurbanla da kullukta samimiyet, hassasiyet ve takvasının artması mümkün olabilir. Başka bir açıdan namazda cemaat olup saf tutanlar nasıl kaynaşıp birlik olmanın bereketini yaşıyorlarsa kurban vesilesiyle kurulan kardeşlik ve merhamet köprüleri sayesinde Rabbimizin: “… onlardan hem kendiniz yiyin hem de, kanaat edip istemeyen fakire ya da hâlini arz edip isteyen fakire de yedirin.” (Hacc 22/36) emrine uyan kullar infakın, yardımlaşmanın ve muhabbetin bereketini yaşar ve yaşatırlar.

Allah’a yakınlaşmak aynı zamanda Allah’ın emirlerine aykırı davranışlardan uzak olmayı gerektirir; her tercihin bir de terki vardır. Kabulümüzdeki teslimiyetin reddimizde de gösterilmesi gerekir ki amellerle varmak istediğimiz hedeflere ulaşabilelim. O’nun yasakladıklarından kaçınmadıkça yakınlaşma arzusuyla yapılan ibadetlerde bir nâkısa olacak kurban da bundan payına düşeni alacaktır. Tutarsızlık ve niyet bulanıklığı sebebiyle namaz ve oruç için Peygamberimizin yaptığı uyarının benzeri, kurban için de söz konusu olabilir. Nice kurban kesenler vardır ki kestikleri kurbandan kendilerine kalan, sadece et ve deriden ibarettir.

Yakınlığı sağlayacak olan da hayvanın eti, derisi, kanı değil, onu kurban niyetiyle kesen mü’minin takvasıdır. Ayet-i kerimede kurbanın kan ve etinin değil kesenin samimiyet ve takvasının Allah'a ulaşacağının belirtilmesi (Hacc 22/37) buna işaret eder. Kasabın sürekli yaptığı kesim işleminden kurbanı farklı kılan da tayin edilmiş zaman içerisinde ibadet niyetiyle kesilmiş olmasıdır.

Yakınlık, bir anlamda fıtrattan uzaklaşmamak demektir. Tüm ibadetlerde olduğu gibi kurban ibadetiyle de kul kendine yabancılaşmaktan korunur. Asıl yolculuk içe doğrudur çünkü, dünya ve içindekilere alâka kesilirse işte o zaman kalbin miracına bizi çıkartacak buraklar çoğalacaktır.

Kulu peygambere yakın hale getiren ve mü’minlerle arasındaki mesafeleri kaldıracak olan yine kurbandır. Peygamberimizin (s.a.s) “İmkânı olup da kurban kesmeyen bizim namazgâhımıza yaklaşmasın.” (İbn Mâce, Edâhî, 2) uyarısı ile kurban, Rasûlullah’a yakınlaşmanın ve ümmetin bir ferdi sayılmanın da kriteri kabul edilmiştir. Aslında her sünnet, peygamberimize bağlılığı ve irtibatı güçlendirmek için vesiledir.

Niyet amelden önceliklidir.

Kesilecek hayvanın kurbiyete vesile olması için niyet duruluğu elzemdir; yani sadece Allah için kesilmesi gerekir. “ Şüphesiz, benim namazım, kurbanım/ibadetlerim, hayatım ve ölümüm Âlemlerin Rabbi olan Allah içindir. O’nun hiçbir ortağı yoktur ve ben Müslümanların ilki olmakla emrolundum.” (En’âm 6/162-163) emr-i ilahisi gereğince hayat ve ölüm arasındaki her şeyin Allah için olması gerekliliği kurban için de özel olarak vurgulanmıştır: “Rabbin için namaz kıl ve kurban kes.” (Kevser 108/2)

İbadettir kurban, yalnızca O’nun adına ve O’nun adını yüceltmek için kesilir, “Bismillahi Allahu ekber.” deyişimiz bundandır ve kasten söylenmeden kesilen et murdardır. “Şayet O’nun âyetlerine iman etmişseniz (başkası adına değil) Allah adına kesilen hayvanlardan yiyin!” (En’âm 6/118) âyetinde de kurbanın tevhitle olan bağına işaret vardır ve hayvanın etine, kanına şirk bulaştırıp sonra da onu yemenin maddi ve manevi zararları vardır, bundan kaçınmak imandandır.

Kesim esnasında dillerin zikri, iman ve tevhit çağrısı olarak duyulur ve ahitler tazelenir: “Ben, samimi bir muvahhit olarak, varlığımı gökleri ve yeri Yaratan’a yönelttim. Ve ben müşriklerden de değilim!” (En’âm 6/79)

Bir hatırayı yâd etmektir kurban.

Duası kabul edilen Hz. İbrahim’in yaşadığı her olay, lisan-ı sıdk ve yâd-ı cemil ile kıyamete kadar hatırlanacaktır. Aslında her anma eylemi aynı zamanda aramaktır. Onu ananlar, kendilerini ona yakınlaştıracak davranışları arayacaktır.

Kesilen her kurbanla, Sâffât 102-107. ayetlerde anlatılan Hz. İbrahim ile oğlu Hz. İsmail'in Allah’ın emrine mutlak itaat ve teslimiyet konusunda verdikleri imtihanın hatırası yaşatılmakta ve kurban kesen her mü’min, gerektiğinde kendisinin de aynı teslimiyet ve fedakârlığa hazır olduğunu ifade etmektedir. Mü’mine yakışan da budur. Zira Allah’tan ve Rasûlü’nden gelen her emir, inanmış yüreklerce tasdik olunur. “Allah ve Resulü bir işe karar verdiği zaman mü’min erkek ve mü’mine kadınların seçme ve tercih hakları yoktur.” (Ahzab 33/36)

Kesilen her kurban, Hz. İsmail’in yaşaması için gökten gelen bir armağan gibi sanki biz yaşayalım diye Allah’a sunulan bir armağandır. Üstad Sezai Karakoç “Ey, dağların nefis ve saf havasında yüze yüze gelişen mübarek yaratıklar, hoş geldiniz!... Din uğruna canı feda etmenin canlı sembolleri, şehrin çeliğine kanınızla su vermeye geldiniz!” diye seslendiği kurbanlıklarla ilgili şu tespitte bulunur. “… sanki o anda kendisi ölecekken, o hayvancağız, kendisinin yerine ölmekle ödevlendirilmiştir. Hz. İsmail’in yerine koç’un kurban edilmesi gibi. Bu alanda kurban, bir nevi, hayvanın şehidi gibidir.”(Dirilişin Çevresinde s. 11-13)

Adamak ve adanmaktır kurban; bir ölüp bin dirilmek, diriltmek için ölmek ve ölümsüzlüğe ermektir.

Hz. İbrahim halim ve merhametli bir yapıda olmasına rağmen Allah’ın emri karşısında hiçbir tereddüt göstermeden biricik yavrusunu feda edebilmeyi göze alan bir baba olarak evladını adamış; Hz. İsmail de emr-i ilahi karşısında teslimiyet, rıza ve sabır göstererek adanmıştır. Adayan canandan, adanan da canından vazgeçebilmenin imtihanını vermiştir. Allah onların kalplerini takva ile imtihan etmiş, iki fedakârlık örneğinden insanlığa kalan kurban hatırası, takva ve teslimiyetin ölümsüzleşmesinin ve gelenek halinde yaşatılmasının şiarı, sembolü olmuştur. “Allah’ın şiarlarına saygı göstermek, kalplerin takvasındandır.” (Hacc 22/32)

Fedakârlıktır kurban, canların canı uğruna can vermeyi ve canandan geçmeyi başarmaktır.

Allah yolunda infakın ve fedakârlığın zirve hali, en sevdiğini bu yola adamaktır; birr’e ulaşmanın da yolu Âdem’in oğlu Habil gibi olmak, en güzel olanı Allah’a takdim etmektir. Nifaktan iz taşımayan katıksız yüreklerin her şeyin en güzelini takdim etme hassasiyetleri takvadandır ve “Allah ancak takva sahiplerinin kurbanlarını kabul eder.” (Maide 5/27)

Arınmaktır kurban, kan toprağa düşünce kurbanın tüyleri adedince bir bağış kuşağından geçilir.

Kurban, nefislerin tezkiye edilmesi, arındırılması için de bir vesiledir. Peygamberimiz (s.a.s) “Kestiğiniz kurbanlarla nefsinizi arındırın.” (Tirmizî, Edâhî 1) buyurmakla belki mala olan düşkünlüğün ya da nefislerde olan bazı zaafların kurban ibadetiyle terbiye edileceğini beyan etmiştir.

Şükürdür kurban.

Allah’ın kuluna verdiği nimetlerden dolayı kulun duyduğu minnettarlığın bir teşekkürüdür. “Şüphesiz biz sana Kevser’i verdik, o halde sen de rabbin için namaz kıl ve kurban kes.” (Kevser 108/1-2) ayeti kerimelerinde kula verilen her türlü nimetin teşekkürünün namazla ve kurbanla yapılabileceği ifade edilmiştir. Akika kurbanı çocuk nimetine, adak kurbanı da isteğin ve duanın kabulüne minnet ve şükran ifadesidir.

Kesilen her kurbanla ahit tazelenmekte ve bu ahde sadık kalınacağı ilan edilmektedir.

Kul, bazen ahde vefasını emr-i ilahi gereğince amel edip malından vermekle gösterir, bazen de bizzat kendi canını Allah yolunda kurban etmek suretiyle gösterir. “Mü’minlerden, Allah’a verdiği ahdi yerine getiren öyle yiğitler vardır ki... Onlardan kimi bu uğurda canını vermekle adağını yerine getirmiş kimi de beklemektedir. Ahitlerini hiç değiştirmemişlerdir.” (Ahzab 33/23) âyeti de bu adanışı ve hazır oluşu övmektedir.

Bütün bu anlam çağrışımları ile beraber kurban, ne et ne de kandır; iman ve tevhit, ibadet ve şükür, takva ve teslimiyet, adamak ve adanmak, anmak ve arınmak, ihlâs, infak, cömertlik ve fedakârlıktır.

Medeniyettir kurban; merhamet ve ihsan onunla taşınır yeryüzüne, burak olur kurban, uzaklar yakın olur. Kimsesizlerin kimsesi bazen bir kurban olur.

Kurban ne et ne de kandır, gönülleri birbirine yakınlaştıran ilahî bir ikramdır.

Hamdolsun kurbanı bizim için burak kılıp uzağı yakın edene ve yakından daha yakın olana. Rezzâk olana, Kerîm olana hamdolsun. Selam olsun emre itaat eden ve sözünün eri olan atamız İbrahim’e ve sözünde duran, emre amade kurban, oğul İsmail’e selam olsun…

“Allahümme salli ve bârik alâ Muhammed ve alâ âl-i Muhammed, kema salleyte ve bârakte alâ İbrahim ve alâ âl-i İbrahim. İnneke hamîdun mecîd.”

RADYO DİNEME LİNKİMİZ.

Yükleme linklerini görebilmek için üye olmanız gerekmektedir. Üye Ol veya Giriş Yap

FANİ DUNYA FORUM HABERLER

Gönderen Konu: İlahî Semboller Hac ve Kurban (Okunma sayısı 282 defa)

anadolu

İlahî Semboller Hac ve Kurban

BENZER KONULAR