Gönderen Konu: Ömer b. Abdülaziz (Okunma sayısı 198 defa)

türkiyem · « : Aralık 16, 2024, 08:45:03 ÖÖ »

Ömer b. Abdülaziz

“Onlar (o kimseler ki) kendilerine yeryüzünde iktidar verdiğimiz takdirde, namazı kılarlar, zekâtı verirler, iyiliği emrederler, kötülükten vazgeçirmeye çalışırlar. Bütün işlerin sonu Allah'a aittir.” (22/41)

Doğum yeri ve tarihi konusunda değişik rivayetler bulunmakla beraber, Medine'de doğmuş olma ihtimali büyüktür. Babasının Mısır valisi olması münasebetiyle hayatının büyük bir bölümü orada geçti. Daha sonra babasının isteği üzerine seçkin kimselerden eğitim alması için Medine'ye gitti. Ömer b. Abdülaziz eğitimini orada tamamlamaya çalıştı. Sahabenin, hadis ravilerinin ve fukahanın derslerine devam etti. Ayrıca şiir ve edebiyat meclislerine katıldı. Onun katıldığı ortamlar fakihler, âlimler ve edipler meclisiydi.

Ömer b. Abdü’l Aziz 3. kuşaktan Hz. Ömer’in torunudur.

ANNESİYLE İLGİLİ BİR HATIRA

Bu konuyla ilgili şöyle bir hadise anlatılır: Hz. Ömer, Halifeliği döneminde gece şehri gezerken bir haneden ses duyar; sesin geldiği tarafa kulak kabartır. Evin hanımı kızına, ‘Yavrum şu suyu süte döküver!’ Kız, ‘Anacığım Halife’nin bunu yasakladığını bilmiyor musun?’ Kadın, ‘Yavrucuğum, gecenin bu saatinde halife nereden bilsin, nereden görsün?’ Kız, ‘Ne yani açıktan itaat edip de gizliden isyan mı edelim’ der. Bunun üzerine ertesi gün Hz. Ömer, oğlu Asım’ı geceki eve göndererek; “Bak yavrum eğer o evdeki kız birisiyle tezevvüç (nişan veya evlilik) etmemişse seni onunla evlendireyim.” der. Bekar olduğu anlaşılan o kızla Asım evlenir. Bu evlilikten Abdülaziz doğar. Ömer b. Abdülaziz de Halife Abdülmelik’in kızıyla evlenmiştir.

VALİLİĞİ

Halife Velid tarafından Hicaz Valiliği'ne tayin edildi. Orada doğup tahsilini orada yaptığından Medine’yi ve halkını gayet iyi biliyordu. Kendisi Emevi idarecilerinden hiç birine benzemezdi. Âlim, fazıl, zahid ve adil bir kimseydi.

Keyfi uygulamalarda bulunan diğer valilerin aksine Ömer, şehre gelir gelmez sünneti-hadisi bilen 10 dindar kimseden müteşekkil bir meclis kurdu. Bütün mühim işleri bunlarla görüştükten sonra uygulamaya koyardı. Bu uygulamasından olacak ki, Irak Valisi Haccac'ın zulmünden kaçan kişiler, Mekke ve Medine'ye sığınmaya/yerleşmeye başladılar. Bu durum ciddi bir hal alınca, Ömer bin Abdülaziz meseleyi halife Velid’e iletti. Haliyle Haccac’la araları açıldı. Haccac hemen karşı atağa geçti. Halifenin huzuruna çıkarak: “Irak’ın ehl-i şikak ve nifakı Mekke ve Medine’ye iltica ile oralarda barınıyorlar, bu durum nüfuz-i hükümete vehn (hükümetin nüfuzuna gevşeklik) getiriyor.” diye şikâyette bulundu. Bunun üzerine Ömer azledildi; Medine valiliğine Osman bin Hayyan, Mekke valiliğine de Halid bin Abdullah getirildi. Yedi yıl yaptığı bu görevdeki başarısıyla saygın zevat tarafından takdir topladı. Bu sebepten dolayıdır ki, büyük alim Reca b. Hayyan'ın desteği sayesinde veliaht tayin edildi. Halife Süleyman b. Abdülmelik'in ölümünden sonra Halife seçildi. Abdülmelik'in oğulları Yezid ve Hişam tarafından buna itiraz edilmişse de halkın teveccühüyle bu iş tamamlandı. Ömer b. Abdülaziz Halife oldu.

HALİFELİK DÖNEMİ

İlk Hutbe

“Ey Nâs! Kuşkusuz Kur'an'dan sonra kitap, Muhammed'den (s.a.v.) sonra Peygamber yoktur. Bilesiniz ki, ben hâkim değil uygulayıcıyım. Kanun koyucu değil tâbiyim. Ben sizin hiç birinizden daha hayırlı değilim. Üstelik içinizde yükü en ağır olan kişiyim. Zalim devlet reisinden kaçan adam zalim değildir. Şurasını iyi biliniz ki, Allah'a isyan hususunda kula itaat edilmez.”

Bana ancak şu beş hususta yardımcı olun, bunu yapmayan benden uzak olsun:

1-İhtiyaçlarını karşılayamayanlar durumu bize bildirsin.

2- Hayır için bize yardımcı olun.

3- Bilmediğimiz hayır yollarını bize öğretin.

4- Bizim yanımızda kimsenin gıybetini yapmayın.

5- Boş şeylerden (malayani) bize bahsetmeyin", dedikten sonra baş başa kaldıklarında Salim es-Süddi’ye:

“Hilafetim, seni sevindirdi mi, üzdü mü?” diye sordu. es-Süddi: “İnsanların hesabına sevindim; ama senin payına da üzüldüm”, dedi. Ömer: “Nefsimin helakinden korkuyorum.” diye cevap verdi. es-Süddi: “Korkuyorsan çok iyi.. Çünkü ben de korkmamandan endişeliydim.” dedi.

Halife Ömer: “Bana bir öğüt ver!” dedi. Süddi ise şöyle dedi: “Şunu unutma: Babamız Âdem, bir tek günah için cennetten çıkartıldı.”

Hadislerin Toplanması

Hadislerin toplanması konusunda ilk kez talimat veren odur. Bu işin başına da Muhammed bin Şihab ez- Zührî’yi getirmiştir. O dönemde hadis âlimleri, sayfalarında topladıkları hadislerle hocalarından dinledikleri hadisleri kitaplarında toplamışlardı. Tıpkı dedesi Hz. Ömer’in Kur’an-ı Kerim konusunda endişe duyması gibi Ömer bin Abdülaziz de hadis konusunda, alimlerin ölmelerinden kaygı duymuş olmalı ki, bütün valilerine ve yaşayan hadis bilginlerine mektuplar göndererek Rasulullah’tan rivayet edilen hadislerin toplanmasını emretmiştir. Hadislerle ilgili dışarıdan ve içeriden gelebilecek olumsuz eleştirileri önlemek için de isnad uygulamasını getirmiştir. (Hadisleri kaynağına dayandırmak demektir). Bu mesele son derece önemli bir hadisedir. Hadislerin toplanmasının sebebi İslam toplumunda görüş ayrılıklarının ortaya çıkmasıdır. Bir de hadis uydurma furyasının başlaması gösterilir. Böylece İslam’ın en önemli ikinci kaynağı da Halife Ömer bin Abdülaziz tarafından toplanmaya başlanmış oldu.

EMEVİ DEVLETİNİN DURUMU VE ÖMER

Hz Muaviye'den sonra devlet hemen birçok konuda yanlış ve kayırmacı bir anlayışla idare ediliyordu. Şuubiyye (arapçılık) hareketi almış başını gidiyordu. Fethedilen bölge sakinleri ikinci sınıf (mevali) vatandaş muamelesi görüyorlardı. Müslüman olmalarına, askeri seferlere katılmalarına rağmen haraç vermeye mecbur tutuluyorlar veya ganimetten çok az pay alıyorlardı. Bu yüzden Arap olmayan kimseler İslam'a şüpheyle bakar oldular. Böyle bir yönetimin olduğu yerde Halife Ömer’in işinin zorluğu ortadadır…

Halife Ömer, İslam’a girenlerin hangi ırktan olursa olsun diğer Müslümanlarla eşit olduklarını açıkladı. Vergi olarak onlardan haraç değil zekât alınması gereğini ifade etti. Emevi idarecilerinin ihdas ettiği tüm bidatlerin kaldırılması için fermanlar gönderdi. “Aldığım vazife kolay değil. Eğer maksadım kadın ve para olsaydı diyeceğim yoktu. Bense şiddetli hesaptan korkuyorum. Cenab-ı Hak bizlere af ve merhametiyle muamele etsin.” diye yazıp bütün valilere gönderdi.

Savaştan ziyade barışı esas alan Ömer, bu tutumundan dolayı birçok kabilenin Müslüman olmasını sağladı. Bu, tefessüh eden Emevi hanedanında idari bir reform niteliği taşımaktadır. Kararların alınmasından ziyade uygulanması daha çok önem arzetmekte; bunun için de, idareye gelir getirmeyen, halk tarafından sevilmeyen, halka zulmeden ve keyfi tasarruflarda bulunan valileri derhal değiştirip yerine yenilerini getirdi. Tayinlerde en çok dikkate aldığı özellikler ehliyet, ilim, takva ve salih ameldi. O, devlete sadıkane hizmet verecek idarecilere görev verdi. Böylece hilafet müessesesi taze kanla takviye edilmiş ve dört halife devrindeki canlılığına kavuşmuştur.

Tavır: Bu değişiklikler ve uygulamalar, hilafeti elinde bulunduran Ümeyye oğullarını ciddi şekilde rahatsız ediyordu. Yer yer açığa vursalar da fazla bir şey de yapamıyorlardı.

Bir defasında Emevi ileri gelenleriyle Ömer arasında şöyle bir tartışma geçer:

Ömer onların "Bize görev ver" tekliflerine, "İsterseniz sizleri asker yapayım." cevabını verir.

Emeviler: “Ne diye yapamayacağımız bir şeyi bize teklif ediyorsun?” diye söylenip “Akraba değil miyiz? Bizim de bir hakkımız yok mu?” diye diretince Ömer: “Benim için bu konuda, sizinle en uzak bir Müslüman arasında hiçbir fark yoktur.” diyerek tavrını koydu.

Bir Kaygı ve Düzeltme

Ömer halife olunca hutbede Hz. Ali'ye sebbi, lanetlemeyi kaldırdı. Onun yerine Nahl Suresi 90. ayetinin okunmasını sağladı. Bu uygulamaları, Ömer b. Abdülaziz'i müceddid, II. Ömer ve V. Halife unvanlarına kavuşturmuştur. Her şeyi Allah'ta gören bir insanın neler yapabileceğinin en güzel örneğini veren Ömer b. Abdülaziz, iki sene beş aydan fazla sürmemiş olan hilafeti esnasında, içte ve dışta fevkalade hayırlı işler yapmıştır.

HAKKINDA SÖYLENENLER

Enes bin Malik (r.a): “Rasulullah’tan sonra onun namazına benzer bir namazı, bu gençten, yani Medine valisi Ömer bin Abdülaziz’den başka hiçbir imamın arkasında kılmadım.” demiştir.

Gerek valiliği gerekse halifeliği müddetince söylediği sözlerden dolayı dönemin âlimleri: “Biz bu zatın sözlerine muhalif fiilini görmedikçe ondan ayrılmayacağız (hiç de görülmedi)”, demişlerdir.

Meşhur Fakih Süfyan-ı Sevri: “Halife beştir. Hz. Ebubekir, Hz.Ömer, Hz.Osman, Hz.Ali, Ömer bin Abdülaziz.” derdi.

İmam Bakır bin Zeynelabidin bin Hüseyin: “Her kavmin bir necibi vardır. Ümeyyeoğullarının necibi de Ömer bin Abdülaziz’dir. O kıyamet gününde yalnız haşrolunacaktır.”

“Bir insanın, imkânsızlıkları dolayısıyla, ruhbanca bir yaşantıya sahip çıkması, dünyadan el-etek çekmesi çok kolaydır. Çünkü onun zaten terk edeceği herhangi bir dünya malına sahipliği yoktur. Fakat bu halife gibi, dünyanın en büyük devletinin yöneticisi için aynı şeyleri söylemek mümkün değil. Onun elindeki hazinelere rağmen, bunların hiçbirine aldırmayıp sıradan bir fakirin yaşantısına sahip çıkmasına hayran olmamak doğrusu elde değil.” (Bu sözler, Ömer b. Abdülaziz vefat ettikten sonra ona olan hayranlığını gizlemeyen Roma İmparatoruna ait.)

VEFATI

Ömer bin Abdülaziz zehirlenerek şehit edildiğinde henüz kırk yaşındaydı. Hanedan mensupları mı? Hariciler mi? Yoksa bilinmeyen gizli bir el mi? Kimin öldürdüğü hala bilinmemektedir. Fitnecilerin fitnesine maruz kalan Halife, hicri 101 yılının Recep ayında vefat etti. Cenab-ı Hak Rahmet etsin.

HİKMET EHLİNDEN ALDIĞI BAZI ÖĞÜTLER

İstişareye çok önem veren Ömer b. Abdülaziz, “Başıma gelenleri görüyorsunuz, bana ne tavsiye edersiniz.” diye sorduğunda Süddî: “Sen ihtiyarları baba, gençleri kardeş ve çocukları evlat kabul et. Babana ihsan, kardeşlerine rahmet, evladına da şefkat göster”., dedi.

Reca ise: “Kendin için istediğini başkası için de iste, kendin için istemediğin bir şeyi başkası için de isteme!”, dedi.

Salim gelince: “Bütün dünya nimetlerine karşı öyle bir oruç tut ki, iftarın ölüm olsun”, dedi.

HİKMETLİ SÖZLERİNDEN İKİSİ ŞÖYLE

“Beni en çok şaşırtan şey, bir kimsenin, Allah'ı bilip O'na isyan etmesi, şeytanı bilip ona itaat etmesi ve dünyayı bilip ona meyletmesidir.”

“Ölümü sıkça an! Geçimde daraldıysan da seni rahatlatır; bolluk içerisindeysen de seni rahatlatır.”

--------------------------------------------------------------------------------------------

Kaynaklar:

1-Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi; c. II, s. 402-413; Çağ Yay. _

2-İslam Tarihi (Siyasi, Dini, Kültürel, Sosyal); c. l, s. 412-148; Kayhan Yay. .

3-Kısas-ı Enbiya; Ahmet Cevdet Paşa; cilt, 1, s. 703..712.

4-İslam'da İhya Hareketleri; Mevdudi; Pınar Yay.; s. 69.

5-Emeviler Dönemi, Hilafetten Saltanata, s. 85-86/89-93.

6-İslam Tarihi, H. İbrahim Hasan; 1. c. s. 415.

7-Ömer b. Abdülaziz Dönemi ve İslam İnkılabı; İmadüddin Halil; s. 58-59; Bir Yayıncılık.

8-Emeviler Dönemi: Bilim, Kültür ve Sanat Hayatı; Heyet.

İNTERNET RADYOMUZ. 24 SAAT YAYINDADIR.

RADYO FANİDUNYA FM
Yükleme linklerini görebilmek için üye olmanız gerekmektedir. Üye Ol veya Giriş Yap

FANİ DUNYA FORUM HABERLER

Gönderen Konu: Ömer b. Abdülaziz (Okunma sayısı 198 defa)

türkiyem

Ömer b. Abdülaziz

BENZER KONULAR