Kur’an ve tıp ilmi
Kuran ve Tıp
Tp İlmi Kuran- Kerimde yeri olan ulvi (yüksek) bir ilimdir. اünkü kaynaً ilahi vahiydir. Tp kelimesi itikaklaryla1 Kuran- Kerimde (Bakara, 2/57) ve (Saf, 61/12) sureleri arasnda 50 ayette geçmitir. Hâkim (hekim) 81, hikmet 20 ayette zikredilmi olup hekimlik hakknda ise pek çok ayette geni bilgiler verilmitir. Kuranda ifa ayetlerine yer verildiًi de gِrülmektedir. Yine Kuran- Kerimde yemin (Tp Yeminine) iaret eden ayetlerde bulunuyor.
Bunlara ilaveten Kuran- Kerim, insann nev-ü nemas, zürriyet, anatomi, (vücut yaps ilmi), fizyoloji, (canllarn organlarn ve bunlarn ilerini inceleyen bilim), patoloji (hastalklar bilgisi), vücut, ruh hastalklar, tedavi fenni ve ِlüm hakknda da bilgiler vermektedir.
Kuran- kerim ِnemle üzerinde durduًu ve hakknda ehemmiyetli bilgiler verdiًi konularnda banda فlahi ( dini) ilimden sonra tp ve koruyucu hekimlik gelmektedir. Bu sebeple Kuran- Kerim, insan ve insan saًlًn hedef alm ve onlar korumay amaçlamtr.
Kuran- Kerim, gebelik ve ksrlk,3 hayz halinde kadnlara yaklalmamasndan,4çocuklarn emzirilmesinden,5 tbb mahzurlar yِnüyle sütkarde ve sütanne ile evlenilmemesinden,6 ihtiyarlkta gebe kalnamayacaًndan,7anatomiden,8 fizyolojiden,9 bahsetmekte, hastalklarn nasl teekkül ettiًine ve sebeplerine dair bilgiler vermektedir.
Hastalk sebepleri olarak, Kuran- Kerim, ruhi etkilere büyük ِlçüde yer vermekte; üzüntü ve ruhi bunalm hastalklarn ba sebebi saymaktadr.10
Ayrca hastalk sebebi olarak sihir, büyü, cinlerin ve eytann musallat oluu gibi etkilerin varlًn da kabul etmektedir.11
Kuran- Kerimde zikredilen hastalk sebepleri sadece bu kadar deًildir. Anlan bu sebeplere ilaveten o, baz bilinen hastalk sebepleri üzerinde de durmaktadr. ضrneًin: Yaralanmada etki ile sebep arasndaki münasebetten bahsetmekte ve bu konuda geni bilgiler vermektedir.12
Maddi hastalk türlerinden kِrlük ve abras (alaca) hastalًn zikretmesine mukabil Kuran- Kerim genellikle hastalklarn kaynaًn ruhi etkenlerde gِrdüًü için, ruh hekimliًi alanna ِnem vermitir.
ضrneًin bu konuda:
Heyecan ve fizyolojik iaretlerinden,13 ihtiyarlk alametlerinden,14 içkinin insan üzerinde ki etkisinin ruh hekimliًi yِnünden ve ِneminden,15 sevincin insan üzerindeki etkisinden,16 ve tedavisinden ِzellikle bahsetmektedir.17
Hemen itiraf edelim ki Kuran- Kerimde geçtiًine iaret eylediًim tp konusundaki ayet-i celilelerin meal ve açklamalar müstakil bir tp kitab yazdrmay gerektirecek genilikte bir geni alan kapsar. Biz makalemizde bu derin konuya girmeksizin birkaç ayet mealini vermekle yetineceًiz:
Hastalklarn ifas Yüce Allahn kudretli elindedir; Kuranda muminler için bir ifa ve rahmet vardr
(فsra, 17/82)
Hastalandًm zaman bana ifa veren O Allahtr. (قuara, 26/80)
Ey insanlar! Size Rabbinizden bir ًِüt, gِnüllerdeki (hastalًa) bir ifa, müminler için bir hidayet ve rahmet gelmitir. (Yunus, 10 / 57)
Balda insanlar için ifa vardr
(Nahl, 41/44)
Allah müminler toplumunu kalplerini ifalandrsn. (Tevbe, 9 /14)
(Rasulüm!) de ki: O (Kuran) iman edenler için doًru yolu gِsteren bir klavuzudur ve ifadr
(Fussilet, 41/44)
(Dünyada) iman edip güzel amel edenler için, (ahrette) cennet vardr.(Rad, 13/29)
Bu ayet-i celilede, tp kuralarna dikkat edecek olanlarn dünya ve ahiretlerinin cennet olacaًna iaret etmektedir.
Ey insanlar! Yeryüzünde bulunan gdalarn güzel ve temiz olanlardan yeyin, eytann peine dümeyin(Bakara, 2/168 ve Maide, 5/88)
Ayet, istisnasz tbbn bütün beeriyete gِnderildiًine ve yeryüzünde ki tüm insanlً ilgilendirdiًine açkça delalet etmektedir.
Elde etiًiniz ganimet mallar helal ve temizdir. (Enfal, 8/69)
Ganimet: Harbde dümandan alnan mal demektir; ayet tbbn harp ile olan ilgisine iaret eylediًi gibi sava zamannda belki de ona ihtiyacn daha ziyade olabileceًine de dikkatlerimizi çekmektedir.
Temiz kadnlar, temiz erkeklere; temiz erkekler de temiz kadnlara yarar. (Nur, 24/26)
Gerçekten yalnz Allaha ibadet ediyorsanz, Onun nimetlerine ükredin (Nahl, 16/ 114)
Ayette Allahn nimetlerine ükür emredilmektedir. Yiyecekler ve içecekler ükrün sebebi olduًu gibi, saًlk da ükrün sebebidir.
Zekeriyya Aleyhisselam: Rabbim bana zürriyet-i Tayyibe (hayrl bir nesil) baًla. فnanyorum ki, Sen, duay hakkyla iitensin dedi (Al-i فmran, 3/38)
Ayette: Nebi- Nesil- Dua- Rab ve Tp arasnda ki ilgiye iaret ediliyor.
Hz فsa Aleyhisselam: Allahn izniyle anadan doًma kِrü, abra (alacaly) iyiletirir. ضlüleri diriltirim buyurdu (Al-i فmran, 3/49)
Ayette saylanlar ve benzerleri tp bakmndan Hz. فsa hakknda birer mucizedirler.
Allah, kelime-i tayyibeyi (güzel bir sِzü) kِkü yerde sabit, dallar gِkte olan ecere-i tayyibeye (güzel bir aًaca) benzetti (فbrahim, 14/24)
Bu ayette kanaatime gِre kelime-i tayyibe ile Tp ve Dil in ِnemine, ecere-i Tayyibe ile de yine Tp ile çevrenin bakm, temizliًi ile aًaçlandrlmas ve yeillendirilmesine dikkatlerimiz çekiliyor.
Allah Teâlâ, bütün Enbiya Aleyhisselama hitap ederek buyuruyor ki:
Ey Rasuller! Temiz ve helal olan eylerden yeyin ve salih amel yapn. اünkü Ben sizin yaptklarnz bilirim (Müminun, 23/51)
Bu, ayet-i celilede: Bütün Peygamberlerin tp ilmine katlmalarna iaret edildiًi gibi, ayrca tp ilmine de:
a- Hz. آdemden Hz. Muhammed (s.a.s.) e kadar bütün Rasuller.
b- Helal yiyecek ve içecekler.
c- Salih ameller ve iyi davranlar yani güzel ahlak.
d- Yüce Allahn Alim olan adndan balayarak ilim namna- dini ilimler ve müspet ilimler ne varsa bütün bunlarla olan alaka ve irtibatn
e- Ben sizin yaptklarnz bilirim hitabyla da hekim sorumluluًunu gِstermektedir. Baka ayetlerde de buna dikkatler çekiliyor
Bazlar, فslamiyette, Kuran- Kerim ve hatta Hadislerde saًlk konularna sk sk deًinilmise de hekim sorumluluًu sِz konusu edilmitir!.. diyenlere Enbiyann ahsnda ne güzel cevap verilmektedir.
Bu misallerle yetinirken Kuran- Kerimde zikredilen tbb ayetlerin bugünün tbbi bilgilerine uygunluًunu da belirtmeliyiz.
Tbb- Nebevi
Kuran, canl kalplere, temiz ruhlara ifa olduًu gibi Tbb- Nebevi de temiz bedenlere ifadr. Hz. Peygamber (s.a.s.) her konuda olduًu gibi tp konusunda da bizim için en güzel rehber ve ِrnek olmutur. Hz. Peygamber (s.a.s.)in bizzat tp ve saًlk ile yakndan ilgilendiًi kendisinden bizzat intikal eden hadis-i eriflerden anlalmaktadr. Bu hadislerde tedavi usulleri bulunduًu gibi, ilaç olarak tavsiye ettiًi bir takm nebatlarn isimleri geçmekte ve bunlar için tedbirleri ileri sürülmektedir.
Tbb- Nebevi, diًer tp gibi deًildir: Kamil akl, Nübüvvet nuru ve vahyin mahsulüdür. Diًer tplarn ekserisi, tahmin, zan ve tecrübeye dayanr. Hz. Muhammed (s.a.s.) tedavi olmu ve tedavi usullerini de gِstermitir. Ashab da tbbi konularda Hz. Peygamber (s.a.s.)in emir ve nehiylerine titizlikle uymulardr. Ayrca modern tbbn, tbbi hadiselerle uygunluًu da tbbi hadislerin deًerini gِstermektedir.
Rasulullah (s.a.s.) Kuran- Kerimin ilk ve ba müfessiriydi: Kuran ona iniyor, onun tevil ve tefsirini de O biliyordu18
Cebrail Aleyhisselam, Hz. Muhammed (s.a.s.)e Kuran için indiًi gibi Sünnet içinde inerdi19
Rasulullah (s.a.s.) müslümanlara, yalnz Kitabullah (Kuran) deًil, onun bir tefsiri mahiyetinde bulunan Sünnet (Tbb- Nebeviyi) de, onunla birlikte brakm olduًu ve ikisine birden sarlmann gerektiًini açkladً gِrülür: Ben size ِyle iki ey brakyorum ki, ona smsk sarlrsanz, hiçbir zaman dalalete dümez, sapmazsnz. O, Allahn Kitab Kuran ve Rasulullahn Sünnetidir20
Sünnet (Tbb- Nebevi), Kurandaki (Tbbi) ayetleri açklar, anlalr, tatbik edilir hale getirir. Kuran ve Sünnet bir birinin tamamlaycdr.
Kitap ve Sünnete sarlan kurtulur; muhalefet yapan, cezasn çeker.
Tbb- Nebevinin en bariz hususiyetlerinden biri tedavide Kuran- Kerime müstesna bir yer vermi olmasdr. Kuran, hem maddi ve hem de her nevi hastalklarn en faydal ilacdr.
Bizzat Hz. Muhammed (s.a.s.) Kuran ile rukyede bulunmu, maddi hastalklarn tedavisinde Kurandan istifade etmeleri için Ashab- Güzini tevik etmitir. Hatta baz hadislerinde Kuranda ifa aramamay eksiklik olarak ilan etmitir:
Kim Kuranda ifa talep etmezse Allah ona ifa vermez
Kuranla ifa talep etmeyene, Allah ifa vermesin
Hz. Peygamber (s.a.s.) Fatiha Suresi ile rukye yapan Hz. Ebu Saidin buna karlk otuz koyun aldً kendisine sorulunca: Verdikleri koyunlar paylan, bana da bir hisse ayrn! buyurdular21
فnsanlarn Tbb- Nebeviden yüz çevirmeleri, Kurandan ifa istemekten yüz çevirmeleri gibidir: اünkü Hadisler, alelade bir beer, bir müslüman sِzü deًildir. Bunlar kendisine itaatle emrolunduًumuz son Rasul Hz. Muhammed (s.a.s.)in ifadeleridir, kavli, fili ve takriri Sünnetidir; Sünnet ise Kuran- Kerimden sonra فslamn ikinci temel kaynaًdr.
Hz. Peygamber (s.a.s.)in Sünnetinin müslümanlar açsndan baًlayc bir kaynak olduًu Kurandaki dayanaklar arasnda zikredilir:
Rasülüm size her neyi getirdi ise onu aln, her ne de yasaklad ise onu terk edin (Har, 59/7)
Rasulullah, hevasndan konumaz, Onun konumas vahiy ile olurdu (Necm, 53/3-4)
Tbb-I Nebeviye Dair Hadis-ف قeriflerden ضrnekler:
1- Allah Teâlâ, hastalً da, ilac da indirmitir. Ve her hastalً bir ilaç verilmitir. Tedavi ediniz fakat haram klnan eylerle tedavi etmeyiniz22
2- Her hastalk için ilaç vardr. Eًer hastalk gelirse, Allahn ismiyle o marazdan ifa ile kurtulu vardr.23
3- فnsanlarn çoًunun aldandً (kymetini bilmediًi) iki nimet vardr: Vücut shhati, bo vakit.24
4- Allaha gِre kuvvetli mumin, zayf müminden daha hayrl daha sevimlidir.25
5- Taun (veba), bir ricz yahut bir azaptr. Beni فsraile yahut sizden ِncekilere gِnderilmitir. bir yerde onun zuhur ettiًini iittiniz mi oraya girmeyin! Bulunduًumuz yerde taun çkmsa oradan ayrlmaynz.26
6- (Ey mümin) Cüzzamldan arslandan kaçar gibi kaç!27
7- Cüzzaml ile gِrüürken aranzda bir veya iki süngü boyu mesafe bulunsun28
(Zikredilen üç hadiste insanlara karantina emredilmektedir
)
8- Tedavinin cevaz: Allah Teâlâ verdiًi her hangi bir derdin ifasn da verir.29
9- kim her sabah aç ve (Medine hurmas)dan yedi tane yerse ona o gün zehir ve sihir zarar vermez.30
10- Balda, hacamat olmakta (kan aldrmakta) ifa vardr.31
11- Hz. Aie (r.anha): Rasulullah (s.a.s.) gِz deًmesine (nazara) okunmasn bana emretti demitir.32
12- Nebiyy-i Ekrem (s.a.s.) ifa dualar:
Bu hastalً gider, ey insanlarn Rabbi! قifa ver, çünkü ifa verici Sensin. Senin vereceًin ifadan baak ifa yoktur. ضyle ifa ver ki hiçbir hastalk brakmasn.33
13- Allahm! Bedenime, gِzlerime ve kulaklarma shhat bahet
34
Hadis-i قerifler, Hz. Peygamber (s.a.s.)in shhatli olmay istediًini ve bunu ümmetine de tavsiye ettiًini gِstermektedir.
Sonuç
İslam, bütün insanlًa gِnderilmi olan son ilâhi dindir. Onun beeriyet için getirdikleri her asrda ve her yerde geçerlidir. Kuran- Kerimin, kâinat ve içindekiler (Cihan tarihi hakknda verdiًi malumata gِre ilk insan ve ilk peygamber Hz. آdem ile balayan tabet ilmi, bütün diًer Enbiya Aleyhisselam zamanlarnda gelierek devam etmi olup Son Rasul Hz. Muhammed (s.a.s.) ile zirvesine yükselmitir. O muhteem Saadet Asrndan bizim günümüze kadar da devam ede gelmitir. Ve kyamet gününe kadarda devam edeceًinden asla üphe yoktur. Saًlً korumak Enbiyann Sünneti, Tp ilmi ile amel etmek ise ilahi bir kanundur. Hekim derdin ilacn, Allahda ifasn verir.
Hem bitkilere ifa verme hassasn veren ve onlar da yaratan Yüce Rabbimiz deًimlidir? Bilmeliyiz ki, insan mukaddes bir varlktr. Onun canllً kan ile olmayp Allahn verdiًi can (ruh) iledir. Bu sebeple bütün tp yazmas kitaplara ifa verici Allaha ükürle balanlm ve bitirmilerdir. Allah Teâlâya hamd Mürseline selam olsun!
--------------------------------------------------------------------------
Dipnot
1- Kuranda 50 ayette geçen TIP teriminin teriminin 11 itikak-ayn kِk (t-y-b) ayn aileden gelen karde kelimeleri: Tabe (1), tbtüm (1) tbne (1), tuba (1), tayyibem (7), tayyiben (6), tayyibune (1), tayibine (2), tayyiben (9), tayyibat (20) ve tayyibatiküm (1) dur. (Mucemül Müfehres, s. 432- 433, اaً Yaynlar فstanbul-Hicri 1364, Miladi: 1945
2- Kuran- Kerimde yemin olarak kullanlan: ahd (13), yemin (82), half (13) ve kasem (33) terimleri toplam olarak 141 ayette geçmilerdir.
3- Meryem: 19/ 8-9, Nur: 24/31,60 Hud:11/53
4- Bakara: 2/222
5- Bakara: 2/233, Taha: 20/41
6- Nisa: 4/23
7- Zariyat: 51/29
8- Araf: 7/69, Fatr: 35/1
9- Nahl: 16/66
10- Yusuf: 12/48, Fatr: 35/9
11- Felak: 11/ 1-5, Nas:114/ 1-6, Sad:38/41, قuara: 26/27, Sebe: 34/ 8,46
12- Yusuf: 12/32, Enfal: 8/12, Yasin: 36/66, Hac: 22/ 10-21, Müddessir: 74 /28-29
13- Zariyat: 51/29, Zümer:39/23, Ahzab: 33/10, Nahl: 16/58
14- Hac: 22/5
15- Saffat: 37/47, Vaka: 56/19, Tur: 52/23
16- Yusuf: 12/96
17- Dr. M. Denizkular: Kuran- Kerim ve hadislerde Tp, s. 50-52 Marifet Yaynlar, فstanbul- 1990
18- Ahmed b. Hanbel- Müsned: 3/320, Müslim: 2/887, Ebu Davud- Sünen. 2/ 183, فbn Mace- Sünen: 1/375, Beyhaki Sünen: 5/7
19- Darimi- Sünen: 1/77, Hatibül- Baًdadi, Kifaye: s.12
20- فbn فshak: 4/251, Malik: 2 /899, Taberi: 3/169, Zeynebi: s. 589
21- Buhari, Tb, 33,39 Müslim, Selam, 66, Ebu Davud, Tb, 19, Tirmizi, Tb 20
22- Ebu Davud, Tb 11 Hadis no: 3874
23- Buhari, Tb, B.1
24- Buhari, Rikak B.1
25- Müslim, Kader, had. 34, فbn-i Mace, Zühd, B.14
26- Buhari: Tb 30, Enbiya 50, Hiyel 13; Müslim, Selam 92(2218)
27- Buhari, Tecrid-i Sarih, Had. 1927, Müsned-i Ahmed. 2/443
28- Buhari, Tecrid-i Sarih: 12/84, not;1
29- Buhari, Tecrid-i Sarih: 12/75 Had. 1920
30- Buhari, Etime, B. 48, Tb 52,56
31-Buhari, Tb, B.3, Had. 4002
32- Buhari, Tb 1932
33- Buhari, Merda, 20; Müslim, Selam, 46; Ebu Davud Tb, 18,19
34- Ebu Dabud, Edeb, B.101