Ameline Değil Allah’a Güvenmek
Hatalardan dolayı Allah Teala’nın rahmetinden ümidin azalması, amele itimat ve güvenin işaretidir.
İbn Ataullah İskenderî
BİZ insanoğlu gelip geçtiğimiz bu fani âlemi yurt edinmede ve ünsiyet kurmada ne kadar da mahiriz. Günün birinde toprağın bedenimizi sarıp sarmalayacağını bilsek de hiç aldırmadan dört elle sarıldığımız ne kadar da çok şey var! Sadece sarılmakla kalmıyor, elde ettiğimiz ne varsa ondan kendimize hiç de azımsanmayacak payeler devşirmekten de geri kalmıyoruz. Allah’ın nasip etmesi için dua ettiğimiz ve kavuşmayı arzuladığımız isteklerimiz gün geliyor bizi tehlikeli uçurumların kenarına savuruyor. Tehlikenin ne olduğunun cevabını Yüce Yaratıcı “Hayır; gerçekten insan, azar. Kendini müstağni gördüğünden.” (Alak, 96/6-7.) Ayetiyle veriyor. Nisyanla malul insan nasıl da unutur muhtaç olduğunu; hacetlerini karşılayanın, nimet ve rızıklarıyla lütuf ve ikramda bulunanın, O’na yaklaştıracak vesileler halk edenin, sıkıntılara karşı iltica edilecek yegâne melcenin O olduğunu… Rabbimizin bahşettiği imkânlara kavuşunca nimetin asıl sahibini göz ardı edip sahip olduklarımıza sıkıca sarılarak “benim” der dururuz: benim malım, benim işim, benim başarılarım, benim toprağım, benim çabam, benim amellerim… Ucup hastalığı diyor buna ehligönül. İşte o gönül erlerinden Muhasibi, nefsin bin türlü marazını nazara verdiği Riaye isimli eserinde ucup illetine dikkat çekerek ilimle, amelle, doğru veya yanlış görüşle ucuba sürüklenebileceğini söylüyor.
Muhasibi insanı helake götüren ucubun kalp körlüğüne sebep olduğunu; bunun neticesinde ise kişinin yaptığı her türlü amelini kendine izafe ederek gözünde büyütüp çok gördüğünü söylüyor. Ve şöyle resmediyor ucuba kapılan kulun hâlini: “Gerçekten güzel yaptım, uğraştım, anladım vs. diyerek övünürsün. Bunu nefsinin gücüyle, basiretiyle yaptığını söyleyerek övünür, büyük bir şey sanırsın. Bazen de ‘şöyle namaz kıldım, şu kadar zamandır iftar etmedim (hep oruç tuttum). Çok sıcak bir günde oruç tuttum’ dersin ve bu arada Allah’ın nimetlerini hiç hatırına getirmezsin.” İşte bu, yaptıklarını çok büyük görmek ve nefsine izafe etmektir. Muhasibi kulun kendi gücüne güvenerek tüm bunları başardığı yanılgısına kapıldığını ve Allah’ın ihsan ve iyiliklerini unuttuğunu ifade ederek şu soruları soruyor enesini büyüten kimseye: “Allah sana ihsan etmese, bu gücü bulacak mıydın? Kalbinde kendinle böyle konuşacak mıydın? Bundan daha güçlü ve etkili olduğunu bilebilir miydin?”
Ameline güvenen ve onunla böbürlenenler çoğu kere hata içerisinde olduklarını anlamazlar. Bir nevi basiret tutulması yaşayan bu kimseler kötülük yaparken iyilik yaptıklarını, kurtuluşa erdiklerini zannederken nasıl bir helake doğru sürüklendiklerinin farkında bile olmazlar. Bazen de yaptıkları en küçük bir hatadan dolayı da ümitsizlik çukurlarının en dibine düşüverirler.
İbn Mesud, böbürlenme ve ümitsizliğin insanı helake götürdüğüne dikkat çekerken isabetli bir uyarıda bulunuyor. Zira böbürlenen kişi amelini gözünde o kadar çok büyütür ki, günahlarını görmez ya da çok küçük görmeye başlar. Günahlarını küçük gördüğü zaman ise onlardan dolayı korku ve pişmanlık duymaz ve günah işlemeye devam eder. Bu da onun helaki demektir. Diğer taraftan bunun tersi bir durum da söz konusu olur ki; İbn Ataullah İskenderi’nin hikmetinde dikkat çektiği durum tam da bunu ifade ediyor. Ameline çokça güvenen ve onunla böbürlenen kişi en küçük bir günahı dahi gözünde büyütür ve ümitsizliğe düşer. İşlediği hata ve günahın affedilmeyecek kadar büyük olduğunu ve Allah’ın tövbesini kabul etmeyeceğini, amelinin kendisini kurtaramayacağı yanılgısına kapılır. Hâlbuki: “Allah’ın rahmetinden ümit kesmeyin, Allah bütün günahları bağışlar.” (Zümer, 39/53.) buyurarak ayetin başında nefislerine haksızlık yapmakta aşırı gidenler vurgusuyla bu kimselere sesleniyor Yüce Allah. İnsan bu ümit verici ayete kulak verse yese düşmekten ve nefsinin iğvasına kapılmaktan kurtulacak, kendisinin günah ve hata yapabilecek bir kul olduğunu anlayarak yaratanın sınırsız ve sonsuz rahmeti karşısında kusur ve hatalarının silineceğini görecektir. “Her insan hata yapabilir. Fakat hata yapanların en hayırlısı çokça tövbe edendir.” (İbn Mace, Zühd, 30.) buyuran Rasulüllah, insana kul olduğunu ve hatadan hâli olamayacağını da işaret etmiyor mu? Seni yaratan seni bilmez mi! Ebette Rabbimiz bize gücümüzden fazlasını yüklemez ve kimseye haksızlık etmez!
İnsanı aşırılığa sürükleyerek saptıran her iki yol da yanlıştır; günahına bakıp affedilmeyeceği ve helak olacağı düşüncesi ne kadar yanlışsa; ameline güvenip onu gözünde büyütmek ve kendini müstağni görmek de o kadar yanlış bir yoldur. İmam-ı Gazali, ucup afetinden kurtuluşun çaresi olarak; kişiye hiçbir hakkı olmadığı hâlde tüm nimetleri verenin Yüce Allah olduğu idrakine varmasını tavsiye ediyor. Zira ucuba sebep olan cehalettir ve ondan kurtuluş da onun zıddıyla yani marifetle mümkün olur, diyen Gazali: “O senin varlığını, sıfatlarının varlığını, amellerinin varlığını ve sebeplerini sana ihsan etmiştir. Durum bu iken abidin ibadetiyle, âlimin ilmiyle, güzelin güzelliğiyle, zenginin zenginliğiyle ucuba kapılmasının hiçbir mânâsı yoktur. Çünkü bütün bunlar Allah’ın lütfundandır.” Biz seni hakkıyla bilemedik sen bildir Allah’ım!
FANİ DUNYA FORUM HABERLER
