Gönderen Konu: Ailenin İyilik Zemini İhsan (Okunma sayısı 151 defa)

melek · « : Mart 14, 2023, 03:50:03 ÖS »

Ailenin İyilik Zemini İhsan

Aile ve Dinî Rehberlik Daire Başkanı
Aile, insanın kendisini güvende hissettiği, en hesapsız, en doğal ve en rahat hâliyle bulunduğu, huzur bulduğu “güvenli liman”ıdır. İşte tam da bu sebeple “bir şeyi veya işi güzel yapmak, güzel davranmak, başkasını iyileştirecek şey yapmak, iyiliği gereken asgari miktardan fazla yapmak” anlamlarına gelen ihsanın bir başka anlamı da hilm erdeminden kaynaklanan bir anlayışla kişinin başta annesi ve babası olmak üzere diğer insanlar karşısındaki sevgiye dayalı özverili tutumudur (TDV İslam Ansiklopedisi, “İhsan”, c.21, s.544). Bütün bu anlamlarıyla ihsan kavramı, en çok da aileye yakışır. En güzel davranışlar, en güzel işler, fedakârlık, birbirini maddi manevi iyileştirmek için çabalamak, sayabileceğimiz her türlü güzellik, iyilik yani ihsan aile içinde vücut bulur önce. Hatta diyebiliriz ki bir kişi aile içindeki tavır, davranış ve sözleriyle muhsinse gerçek anlamda muhsindir. Kelime anlamıyla verdiğimiz “ihsan” kavramı ve ihsanda bulunan kişi demek olan “muhsin” Kur’an ve sünnette övülen kavramlardır. Peki nasıl geçer Kur’an ve sünnette ihsan ve muhsin?

Kur’an ve Sünnette İhsan Kavramı

“Kim Allah’a derin saygı duyar (takva) ve sabrederse bilinmeli ki Allah iyi davrananların (muhsinîn) ecrini asla zayi etmez.” (Yûsuf, 12/90) mealindeki ayetten anlıyoruz ki “işini iyi ve güzel yapmak” anlamına gelen ihsan, “takva” kavramıyla yakından ilişkilidir. Sevgili Peygamberimizin “İhsan Allah’ı görür gibi ibadet etmendir; çünkü sen O’nu görmesen de O seni görmektedir.” (Buhari, Tefsir, 31/2) hadisi, ihsan kavramının en güzel tanımı olarak kabul edilmiştir (TDV İslam Ansiklopedisi, “İhsan”).

Kur’an-ı Kerim’de ihsan kavramının öfkeye hâkim olma, affetme, hoşgörü, sabır (Âl-i İmrân, 3/134-135; Mâide, 5/13; Hûd, 11/115; Yûsuf, 12/90), işlerde aşırılıktan sakınma, kararlılık ve cesaret (Âl-i İmrân, 3/147-148), tokgözlülük ve cömertlik (Bakara, 2/236; Âl-i İmrân, 3/134) gibi anlamlarda kullanıldığını görmekteyiz. Bahsi geçen bu anlamların her şeyden önce insanın en yakın çevresinde ailesinde anlam kazandığını ifade etmeliyiz.

Kur’an-ı Kerim’de ihsan kavramı doğrudan aileyle ilgili olarak da kullanılır. Mesela Rabbimiz İsra suresi 23-24. ayetlerde anne babaya iyilik etmeyi, onlara öf bile dememeyi emrederken iyilik etmek “ihsan” kelimesiyle ifade edilmiştir. “Rabbin kendisinden başkasına asla ibadet etmemenizi, ana babaya iyi davranmanızı (ihsan göstermenizi) kesin olarak emretti…” Bu ayet-i kerimede ihsan kelimesinin, Arapçada “iyilik” anlamına gelebilecek pek çok kelime arasından seçilerek kullanılmasını, ailede iyiliğin karşılıksız, beklentisiz, çıkarsız yapılmasıyla ilişkilendirmek mümkündür. Çünkü insanın aile bireylerine yaptığı iyilikler karşılıksız, beklentisiz ve çıkarsızdır. Sevgiye, güvene ve özveriye dayalıdır.

Peygamberimizin Ailesinde İhsan Örnekleri

Sevgili Peygamberimiz, her konuda olduğu gibi aile içindeki tavır ve davranışlarıyla da bizlere en güzel örnektir. Toplum baskısının söz konusu olmadığı, insanın en doğal hâllerini sergilediği aile ortamında da Peygamberimiz’in (s.a.s.) söz, tavır ve davranışları aile içinde ihsan konusunda yol gösterici örneklerle doludur.

Her şeyden önce sevgili Peygamberimiz, eş ve çocukların emanet olduğunu ashabına sık sık hatırlatarak kendisi de onlara emanet bilinciyle yaklaşmış, ailede ihsanın çerçevesini çizmiştir. Aile fertleriyle vakit geçirmiş, onlara sevgisini en güzel şekilde ifade etmiş, değer verdiğini hem hareket hem de sözleriyle göstermiş, hata yaptıklarında hatalarını affetmiş, bir konuda uyarması gerekirse en güzel şekilde uyarmış, sözlü veya fiziki şiddete hiçbir şekilde başvurmamıştır. Sevgili Peygamberimiz, yapacağı işlerde eşlerinin görüşlerine başvurmuş, onlarla istişare etmiş, ev içi işlerde sorumluluk almış, iş yükünü paylaşmış, evliliklerde bir tarafın sorumlulukların çoğunu üstlenerek ezileceği bir yapıyı tavsiye etmemiştir.

Eşlerine karşı sevgi dolu, anlayışlı, sabırlı, tatlı dilli olan Peygamberimiz (s.a.s.), çocuklarına ve torunlarına karşı da ihsanın en güzel örneklerini göstermiştir. O, kızı Hz. Fatıma yanına geldiğinde sevinir, elini tutarak yanaklarından öper, onu yanına veya kendi yerine oturtur, (Müslim, Feżâʾilü’ṣ-ṣaḥâbe, 98; Ebu Davud, Edeb, 143, 144; Tirmizi, Menâḳıb, 60) torunlarına da sevgi ve şefkatini her ortamda gösterirdi. Küçük torunları mescitte elbiselerinin eteklerine basarak düşe kalka yürürken dayanamayıp hutbesine ara veren (Tirmizi, Menâkıb, 30), secde sırasında omuzlarına çıkan torunu tedirgin olmasın diye secdesini uzatan (Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 494), torunlarıyla şakalaşan, oyunlar oynayan, korkutmadan iletişim kuran (Ebu Davud, Edeb, 1), onların çocukluklarının farkında olarak davranan Peygamberimizin örnekliğini çocuklarımızla iletişimde ihsan örnekliği olarak hep aklımızda bulundurmaya ihtiyacımız var.

Aile İçi İletişimde İhsan Çerçevesinde Temel Kurallar

Affedici ve hoşgörülü olmak: İnsan yapısı gereği iyilikler, güzellikler, doğru işler üretebileceği gibi hata da yapar, yanlış davranışlarda da bulunabilir. Aile içinde de zaman zaman yanlış tavır, söz, davranışlar, hata ve kusurlar söz konusu olabilir. Hatalar karşısında affedici ve hoşgörülü olmak, hatayı kabul etmemekle birlikte hata yapanı affetmek, onun iyileşmesine yardımcı olacak bir iyiliktir yani ihsandır. Zaman zaman aile dışından birinin yaptığı bir hata hoşgörüyle karşılanırken aynı hoşgörünün aile üyelerine gösterilmediğine şahit olabiliyoruz. Aslında insanın en yakınlarıdır hoşgörüsüne, anlayışına en çok layık olan. Affedici ve hoşgörülü olmak, ihsan sahibi bir insanın herkese karşı göstereceği çok genel bir tavır olmakla birlikte bunu ilk elden ve en çok hak eden ailesidir. Hemen herkes, evine gelen bir yetişkin misafir kazara bir şey kırdığında ona kızmak, kötü söz söylemek, yaptığından dolayı onu kınamak bir yana kendisini kötü hissetmemesi için onu teselli etmeye başlar. Kişinin ihsanı aynı kazayı evladı yaptığında aynı hoşgörüyü göstermesinden belli olur. Şunu da göz önünde bulundurmak gerekir ki söz konusu sakarlığı bir çocuğun yapması, bir yetişkinin yapmasından daha makul ve anlaşılır bir durumdur. Bunun gibi kişinin eşi, anne babası, ailesinin diğer fertlerinin yaptığı hatalarda da aynı tavrı göstermesi, ihsan üzere olmakla mümkündür.

İyiliği karşılık beklemeden yapmak: Aileyi ve ailede ihsanı en güzel anlatacak konulardan biri de karşılık beklemeden yardım etmek, iyilik yapmak, desteklemektir. Bununla birlikte ailede herkesin sağlıklı ve mutlu olabilmesi için aile fertlerinin birbirlerinin hukukunu ve kendi sorumluluklarını mutlaka göz önünde bulundurması gerekmektedir. Aile içinde hiç kimse hep desteklenen, hep hizmet edilen, her şeyin kendisine göre ayarlandığı, hep hoş görülen, hep sevgi ve anlayış bekleyen kişi olmamalıdır. Maddi ve manevi destek, sevgi, anlayış, hoşgörü, yardım, fedakârlık, güven verme gibi temel değerlerin hepsi bir ailede olmalı ve aile fertleri bunları karşılık beklemeden yapmalıdır. Ailede gerçek anlamda ihsan olması yani aile üyelerinin birbirlerinin iyilik hâllerine katkı sunmaları için bütün bunların karşılık beklemeden yapılmasının yanında hep karşı taraftan beklenmemesi, ihsanın adaletle desteklenmesi çok önemlidir.

İşleri istişare ile yürütmek: Aile, üyelerinin pek çok konuda paylaşım yaptığı, aynı yaşam alanını paylaştığı, ortak kararlar alınması gereken, alınan kararların birlikte uygulanacağı ve bu kararlardan, yapılan işlerden bütün üyelerinin etkileneceği bir kurumdur. Bu sebeple ailede işleri istişare ile yürütmek, üyelerinin birlik beraberlik ve aidiyet duygularına katkı sağlayacak, iyilik zeminini güçlendirecektir.

Kök aile ilişkilerinde dengeli, adaletli bir yol izlemek: Buradaki ölçü belki de özellikle eşler söz konusu olduğunda birbirinin özel alanını kabul etmek, anne babası ve diğer yakınları ile iletişimine müdahale etmemek, engel olmamaktır. Eş olmanın, onun hayatının her yanını kuşatmak anlamına gelmediğini kabul etmek yanında, bu noktada her iki tarafın dengeyle hareket etmesi önemlidir. Kişinin; eşi, eşinin ailesi ve kendi ailesi arasında iyilik ve ihsanda bulunma noktasında denge kurması gerekir. Aynı zamanda eşinin annesi babası ve ailesiyle iletişimi konusunda anlayışlı, hoşgörülü, destekleyici bir yaklaşım içinde olması da önemlidir. Şunu ifade etmek gerekir ki bu ilişkilerdeki dengeyi kurmak her şeyden önce bir ailede en çok gereken duygular olan samimiyet, iyi niyet ve adaletle mümkündür.

Şefkatli ve merhametli olmak: İhsanı kuşanmak, aile içinde de muhsinlerden olmak için sahip olunması gereken bir başka özellik, aile üyelerine karşı şefkatli, merhametli, alçak gönüllü olmak, kaba ve kırıcı davranışlardan titizlikle kaçınmaktır. Evlatlarının yanında yaşlanan anne babalar, eşler, çocuklar ve ailenin bütün üyeleri bu şefkati ve merhameti hak etmektedir. Aile üyelerine karşı “Nasıl olsa terk edip gitmezler.”, “Bana muhtaçlar.”, “Tavır ve davranışlarıma itiraz edecek maddi veya manevi güçleri yok.” gibi anlayışlarla merhametten uzak davranışlar sergilemek ailenin iyilik zeminini tabiri caizse dinamitleyecek, kişiyi Allah’ın rızasından uzaklaştıracak hususlardır. Bunların hepsi doğru olabilir; yani ailenin bazı fertleri bir diğerine muhtaç olabilir, ondan daha güçsüz olabilir, çeşitli sebeplerle olumsuz tavır ve davranışlara rağmen o ilişkinin ve iletişimin içinde kalmaya devam edebilir. Ama yapılan her türlü haksızlık, şefkat ve merhametten uzak davranış Allah’ın kınamasına yol açacağı gibi aynı zamanda aile içinde sağlıklı iletişimi bozacak, sadece buna muhatap olan kişilerin değil, uygulayanın da huzurunu kaçıracak, ailedeki ülfete, muhabbete, muvazeneye zarar verecektir.

Aileyi ihsanla ayakta tutmak: Her şeyi iyi yapmak, iyilikle yapmak isteyen insanın bunu ailesine yansıtmasıdır ailede ihsan. Bir ailenin kurulmaya karar verildiği günden itibaren her zaman ihsanla korunmaya ihtiyacı vardır. İyi bakılmayan, özen gösterilmeyen her şeyde birtakım problemler er ya da geç ortaya çıkar. Ancak özen gösterildiğinde, değer verildiğinde pek çok problemin, bozulmanın önüne geçilir. Aile içinde de ihsanla hareket edildiğinde ilişkiler güçlü, insanlar huzurlu olur. Aile üyeleri birbirlerine değer veriyor, bu değeri ve sevgiyi gösteriyorsa, birbirlerine zaman ayırıyorsa, birbirlerinin hukukuna riayet ediyorsa, aile mahremiyetini koruyorsa güçlü bir zırhla koruyorlardır ailelerini. Elbette her insan ve her aile zor zamanlar yaşayabilir. Ancak hepsi ihsanla davranıldığında daha kolay atlatılır, hasarı daha az olur. Bu açıdan yazımızda aile içinde çeşitli yansımalarıyla dile getirdiğimiz ihsan, onu koruyan, ayakta tutan sağlam bir temeldir.

Dr. Elif Arslan

RADYO FANİDUNYA FM
Yükleme linklerini görebilmek için üye olmanız gerekmektedir. Üye Ol veya Giriş Yap

FANİ DUNYA FORUM HABERLER

Gönderen Konu: Ailenin İyilik Zemini İhsan (Okunma sayısı 151 defa)

melek

Ailenin İyilik Zemini İhsan

BENZER KONULAR