İSTEMEDİĞİMİZ DAVRANIŞLARA CEZASIZ NASIL ENGEL OLABİLİRİZ
Çocuk, Davranisi Yapmadan Önce
1. Önleyici açiklama: Evde, konusurken anne - babanin beklentilerini davranistan önce açik bir dille açiklamalari:
-Salonun her zaman düzenli olmasini istiyorum. Oyuncaklarini oraya götürdügün zaman çok daginik oluyor, misafir geldiginde de mahcup oluyorum. Ne yapalim dersin?
-Disari çiktigimizda bagirip - çagirirsan ya da aglayarak bir seyin alinmasini istersen çok sinirleniyorum. O zaman seninle çikmak artik hos olmuyor. Sokakta benden bir sey isteme, tamam mi?
-Sütünü içmedigin zaman, boyunun uzamayacagini biliyorsun degil mi?
2. Çevreyi degistirmek
Çocuga kizmamak için önceden tedbir almak.
-Annenin daginikligi görüp de sinirlenmemesi için oturma odasinda bir oyun kösesi hazirlamasi.
-Disari çikilmadan önce çocugun karninin tok olmasina dikkat edilmesi.
-Çocuk aksamlari zor yemek yiyorsa (o saatte yorgun olabilir) yemek yemiyor diye kizacaginiza, yemek saatini daha öne alabilir veya çocuga daha önce yemek verebilirsiniz. Yahut çocugun özellikle yiyemedigi bir yemek (örnegin ispanak) varsa, bir müddet o yemek için zorlamamak veya degisik bir sekilde sunmak (ispanakli börek, ispanak dolmasi gibi).
-Küçük kardes büyügü ders saatlerinde rahatsiz ediyorsa, büyügünün ders yaptigi saatte küçüge özel bir oyalayici bulmak (komsuya küçükle birlikte gitmek, alisverisi onunla birlikte o saatte yapmak, o saatte verilmek üzere küçüge özel boya, kagit, küçük makas vermek, mutfakta anneye yardima çagirmak, eglenmesi için bir iki kapta mercimek, nohut vermek gibi).
3. Örnek olmak
Anne-baba çocugundan bekledigi davranislara önce kendi örnek olmalidir.
"Ben sana küfür etme demedim mi geri zekali" diyen bir anne-baba ile "Niye kardesine vuruyorsun? Gel bakalim buraya uzat elini..." deyip vuran anne-baba nasil inandirici olabilir?
4. Çocugun iyi aliskanliklar gelistirmesine yardimci olmak
Çocuklar çogunlukla, kendilerinden beklenen davranislarin neler oldugunu ve nasil yapilacagini bilemezler. "Odani topla" dedigimiz çocuk, küçük yastayken, odanin nasil toplanacagini bilmez.
"Odan çok dagilmis gel beraber toplayalim, bak bebekleri su rafa, arabalari su tarafa yerlestirelim, su kösede kitaplarin olsun" diyerek birkaç kez beraber yapilmasina yardimci olunmasi çocuga neyi nasil yapacagini gösterir ve çocukta bir aliskanlik baslangici olur.
5. Ders aliskanligi
Çocuk okuldan gelince: "Gel, elimizi yüzümüzü yikayalim, sana yemegini hazirladim. Sonra derse oturursun" diyerek yol gösteren anne; çocuk ders yaparken gerekiyorsa kisa bir süre için (burada önemli olan kisa bir müddet olmasi, sonra o fiili çocuk için aliskanlik haline dönüstürebilmesidir) dersi nasil yapacagini ona gösterir.
Ve bütün bunlarda en önemli unsur "takdir"dir. Begendiginiz her güzel, olumlu davranisi takdir etmek, onun tekrar edilmesi için vazgeçilmez bir etkendir.
B.Sorun Olan Davranis Sirasinda
Çocuklar genelde laf olsun diye olumsuz davranmazlar. Iyice bakildiginda bunun arkasinda giderilmemis bir ihtiyaç vardir. Bu durumu bilirsek, bu bilgi hem sorunu daha etkili bir sekilde halletmeye, hem de anne - çocuk iliskisini zedelemeden güzel bir düzeyde korumaya yardimci olur. Bu gibi durumlarda çocuga kizmak, bagirmak, cezalandirmak sorunu halledecegine onu daha büyük ve önemli hale getirir. Önemli olan; anne-babanin nedenleri düsünürken çocuga danismasi, onunla fikir birligine varmasidir. Çünkü çocuklar bizden farkli yapi ve düsüncede olabilirler ve ebeveynin etkili oldugunu sandigi nedenler çocuk için geçerli ve gerçek olmayabilir. Örnegin gece yatagina gitmek istemeyen çocugun karanliktan korktugunu zanneden anne - baba aslinda çocugun ilgi bekledigini veya kardesini kiskandigi için böyle davrandigini gözden kaçirilabilir.
6. Alternatif sunmak
Olumlu davranisi göstererek sadece "yapma, etme" yerine neyi yapmasini beklediginizi açiklamamiz veya seçim yapmasina yol göstermemiz gerekir.
Alisveriste her seyi elliyorsa, satin aldiginiz seyleri ona gösterip onun sepete koymasina müsaade etmek.
-Agabeyi veya ablasinin defterlerini karistiriyorsa, ona da bir defter ve kalem vermek gibi.
7. Anne-babanin duygularini belirtmesi
Duygularin ifade edilmesi kisiyi rahatlatir, sakinlestirir ve kizginligin birikmesine engel olur. Ayrica çocuk olumsuz davranisinin karsi taraf üzerinde biraktigi olumsuz etkiyi anlamis olur (bu, kizmak, beddua etmek, bagirmak, küfretmek anlamina gelmez).
"Oyuncaklarini salonun ortasinda biraktigin zaman sürekli toplamam gerekiyor ve yoruluyorum (etki) ve hele ben topladiktan sonra tekrar getirirsen bu sefer de sinirleniyorum artik (duygu). Buna bir çare bulmaliyiz."
"Ben evde yokken dersini yapmadigin zaman çok rahatsiz oluyorum (duygu), bu hem benim sokaga çikmama engel oluyor hem de sana güvenim azaliyor (etki)."
C.Sorun Olan Davranistan Sonra
8. Etkileri göstererek pismanliga yöneltmek
Çocuk olumsuz davranisinin sonucunda ortaya çikan zararin ne oldugunu görmeye baslamalidir. Bu sekilde çocuk, çevresi ve diger kisiler hakkinda yavas yavas bilinçlenir, sebep-sonuç iliskisini kurar ve davranisinin baskalarinda yaratabilecegi etkileri ve tepkileri ögrenir. Baskasinin üzüntüsüne, rahatsizligina ve acisina sebep oldugu düsüncesi, çocugu yaptigi davranistan ötürü kendini suçlu hissetmeye ve pismanlik duymaya yöneltir. Böylelikle çocuk iç denetim (vicdan) gelistirmeye baslar. Bu durum ileride sorumlu olacagi Islami hayati için de temel olusturmaktadir.
9. Çocugun olumsuz davranisinin sonuçlarini yasamasina müsaade etmek
Bu müsaade, suçla paralellik arz etmeli ve esit agirlikta olmalidir. Örnegin; bütün ikazlara ragmen salonda top oynamaya devam eden çocugun elinden topu bir süre için alinir. Veya kirdigi esya için bedelini haftaligindan karsilamasi gibi zarari telafi edici bir yöntem uygulanabilir. Söyle ki, uygulanan yöntem, suçu, olumsuz davranisi hatirlatmalidir. Çocuk, olumsuz davranisinin olumsuz sonucunu yasarken davranisi üzerinde düsünebilmelidir. Örnegin, uyarilara ragmen duvari boyayan çocugun duvari silmesi, böylelikle annesine gereksiz yere is çikarmamasi istenir.
Çocuk duvari silerken hem olumsuz davranisi üzerine düsünebilir, hem de davranisini düzeltmek için ona bir imkan taninarak suçunu telafi etmesi, kendini affettirmesi ve ileride suçluluk duygulari duymamasi saglanir.
FANİ DUNYA FORUM HABERLER
