ÇOCUK VE ARKADAŞLIK
Çocukların arkadaşlıkları çeşitli evrelerden geçer: Önce arkadaşlık urmaları için aynı "oyun"lan oynamaları ve "benzer görüntü" ergilemeleri yeterli olur. Daha sonra "ortak değerler"i ve kuralları paylaşan çocuklar bir araya gelirler. Sonundu ergenliğe yaklaşıldığında, başkalarını anlama, kendini açma, paylaşılan ilgiler ve daha güçlü duygusal bağlar üzerine dikkatlerini yoğunlaştırırlar. 2-6 yaş arasındaki İlk Çocukluk Dönemi"nde çocuğun diğer kimselerle (ev dışındaki insanlarla, özellikle kendi yaşıtlarıyla) olan çok sayıdaki ilişkisi, onun sosyal gelişimini artırır. Bu nedenle, anaokuluna giden çocuklar, arkadaşlarıyla çok sayıda ilişki kuracaklarından, sosyal faaliyetleri âİle ve komşu düzeyiyle sınırlı olan çocuklara oranla daha iyi bir toplumsal uyum gösterirler6-12 yaşlan arasındaki "Son Çocukluk Döneminde ise. arkadaşlıklar kurmak en önemli görevlerden biridir ve bu. hayatları boyunca devam edecek sosyal bir beceridir. İlkokul çağı çocuğu, çekingen olsa bile yine de kendi yaşıtlarınca kabul edilme gereksinimi duyar. Yaşıl arkadaşlardan oluşan) destekleyici bir gruba uyum sağlamak ve âit olmak ister ki. bu onun yüksek benlik saygısına ulaşmasında oldukça Önemli bir yer tutar. Yani bir gruba âit olma. çocuğa sadece arkadaş ve eğlence sağlamakla kalmaz, aynı zamanda ona gurur ve statü duygusu da verir. *Genel bir kural olarak, okul öncesi dönemde aile içi deneyimler, okul döneminde ise aile dışı deneyimler, kişilik oluşumu ve yapılanmasında büyük bir önem taşımaktadır.' Çocuklar Özellikle ergenlik öncesi dönemiyle beraber, yani I takriben 12 yaşlarından sonra anne ve babayla geçimsizliği girerek kendi oluşturdukları gruplara bağlılık gösterirler. Kendi eğilimlerine uyan arkadaşlar bulur ve dışarıdan herhangi bir kontrole tâbi olmadan yaşamak isterler. Onlar için kendi belirledikleri kurallar, grup kuralları önemlidir."Çocuğun arkadaş grubu, onun sosyal tavırlarını etkiler. Bu sosyal tavırlar, çocuğun genellikle diğer bireylere ve sosyali yaşama karşı tüm tutum ve davranışlarını içerir. Bir dereceye! kadar aile kazanılan bu tavırlar, çocuğun arkadaş grubuyla o lan deneyimleri sonucu değişebilir. " (Şüphesiz bu davranıp ve bilgilere, alâkalara aynı zamanda dînî hususlar da dahildir.') Çünkü çocuk kendini bu grup içinde değerlendirir, arkadaşlarının beğenisini, saygınlığım kazanmak için onların tutum ve davranışlarını en üst düzeyde yapmaya çaba harcar. Arkadaş grubuna karşı çıkması çok zordur, İstemeyerek de olsa grubun çoğunluğunun istediği davranışı yapmak zorunda kalır. Aksi takdirde korkaklıkla, mızıkçılıkla suçlanır ki. hiçbir çocuk bu duruma düşmek istemez. İşte bu nedenlerle eğer çocuğun arkadaş grubu bozuk, ahlak dışı ve suç niteliğinde davranışlar gösteren kişilerden oluşmuş ise, çocuk da zamanla değişir ve onların değerlerini benimseyerek aynı davranışları yapmaya başlar. Yani çürük elma yanındakileri de bozar." Fakat anne babaların ve eğitimcilerin, çocukların niçin böylesi "çeteler"e yöneldiğini tespit etmesi gerekmektedir. Ve sağlıklı bir arkadaş çevresine sahip olmayıp da kimi "çeteler"fi yönelen çocuklar için bu çeteler, "âit olma duygusu", "kimlik", "eğlence", "sevgi", "fark edilme", "basan (yeterlik)", "belirli bir yapı (standartlar/sınırlar)" gibi psikososyal ihtiyaçları karşılamaktadır.'"Özetle; insan psikolojik olarak arkadaşının huylarını kapma temâyülündedir: ve bu yöndeki etkileşim çok süratli ve çok güçlüdür. " Ve bir çocuk, ünsiyel ettiği diğer bir çocuk için daha çok telkin gücüne sahiptir. Nitekim Hz.Peyganıbei (s.a.v.) şöyle buyurmakladır: "Kişi, dostunun dini ve yaşayışı üzeredir. Öyle ise her birini: dostluk kuracağı kimselere dikkat etsin."'" Bir başka hadisi şerif ise şöyledir: "Av kimse île oturup kalkan kişinin ve kötü ile arkadaş olanın misâli, tıpkı misk taşıyanla demirci körüğünü yelleyip çeken kimse gibidir. Misk taşıyan ya suna (kokusundan) verir, ya sen salın alırsın, hiç olmazsa ondan güzel bir koku duyarsın. Körükçüye gelince o. ya senin elbiseni yakar, yahut da ondan fena bir koku duyar rahatsız olursun." " Bir diğer rivayette: "Suna karası hulaşımı sa da korkusu bulaşır." Duyuruluyor. Ahlâk âlimi İbn Miskeveyh'e (8.421/1030) göre çocuğu kötü davranışlardan ve tabiatı gereği kötü kimselerden korumak gereklidir. Kötülerle düşüp kalkan çocuk, gerçek fazileti bulmaktan engellenmiş olur. Onu hikmel sahibi kimselerle ve iyi huylu arkadaşlarla düşüp kalkmaya teşvik edilmeli ki, gerçek fazilete ulaşmakta güçlük çekmesin. Filozof İbn Sînâ (Ö.428/I037) şöyle der: "Çocuğun mektebinde terbiyeli ve görgülü bir arkadaşı olmalıdır. Zira çocuk, çocuktan kolaylıkla alışkanlık kazanır, ondan öğrenir ve onunla ünsiyet kurar." " Eğitimci İbn Cemâ'a (6.733/1333) ise, "Öğrenci, imkân verdiği ölçüde hareket ve davranışta en iyi, karakteri sağlam, şerefine düşkün, her yönden yardımcı olanı arkadaş olarak seçmesi gerekir" demektedir. ıs Günümüz eğitimcileri de, çocuğun ruh sağlığının korunması ve hattâ ruhî bozukluklara mâruz olanların tedavisi için, çocuğu kaynaşabileceği akranlar grubu İçerisine koymaya büyük ehemmiyet vermektedirler. Arzuya şâyân olan sosyal âdetler ve alışkanlıklar, en iyi şekilde insanın kendi yaşındakilerle düşüp kalkmasıyla öğretileceğine inanılmıştır." Toplumun çocukları bir araya getirmek ve toplumsallaştırmak için olanak veya programlarının yetersiz kalması, bazı çocukların arkadaşlık kuramamasının sebebidir. 2" Çocuk ve Gençlik Kulüpleri, işte bu önemli toplumsal görevi üstlenerek şunları gerçekleştirebilir: a Seçici davranır; ve sâdece güzel ahlâkı hedefleyen çocuklardan oluşan bir arkadaş grubu oluşturabilir. b Çocuklardaki "âit olma", "kimlik edinme", "fark edilme", "haşan (yeterlik)" gibi psikososyal ihtiyaçlarını karşılar. Bu ihtiyaçların "çeteler"e mensup olunarak temin edilmesine fır sat tanımaz. Dolayısıyla, çocuklarını zararlı arkadaşlıklardan kurtarmak isteyen anne babalar için bir allemulif sunarlar. (Çünkü eğitimciler ve psikologlar: "çocuğunuzu bir arkadaş arkadaşlıktan vazgeçirmeye çalışırken daha yararlı olabilecek bir yaklaşım ise başka bir arkadaşlık kurmaya özendirmektir. Çocuğunuzun zamanını ve dikkatini (başka bir seçenek oluşturan) olası bir arkadaşlığa vermesini sağlayın" demektedirler. c Çocuklara, sağlıklı arkadaşlık ilişkileri kurabilmesi için gereken özgüveni ve girişimciliği kazandırır.d Arkadaşlık bağlarının kuvvetlenmesini sağlayıcı; böylelikle de müspet etkilenmelere fırsat hazırlayıcı etkinlikler düzenler.
Ebuzer Çetin.
FANİ DUNYA FORUM HABERLER
