Gönderen Konu: Kur’ân-ı Kerîm’de Zulüm Kavramı ve Çeşitleri (Okunma sayısı 585 defa)

fanidunya NET · « : Kasım 18, 2024, 07:38:30 ÖÖ »

Kur’ân-ı Kerîm’de Zulüm Kavramı ve Çeşitleri

“Şüphe yok ki bu Kur’ân, en doğru olan yola iletir.”[1], “Allah Teâlâ; rızasına tâbi olanları o Kur’ân’la selâmet yollarına götürür ve onları, izniyle zulmetlerden nûra çıkarır, onları dosdoğru yola iletir.”[2]

Kur’ân-ı Kerîm ve Fahr-i Kâinat Efendimiz’in (sav) Sünnet-i Seniyyeleri, insanları gerek dünyada gerek âhirette selâmete kavuşturacak, onlara iki cihan saadetini kazandıracak yolları gösterir. Cenâb-ı Allah (el-Hâdî), bu doğru yola iletme/hidâyet etme (ihdâ) fiilini Kur’ân-ı Kerîm vasıtasıyla eylediği gibi Kur’ân-ı Kerîm’in mücmel bıraktığı hususları tafsil eden Habîb-i Kibriyâ Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) vasıtasıyla da eyler.[3] Allah Teâlâ’nın Kur’ân-ı Kerîm’de detaylı bir şekilde bildirdiği hususların yanı sıra detaylarını Peygamber Efendimiz (sav) vasıtasıyla bildirdiği hususlar da bunun bir uzantısıdır.

Cenâb-ı Hakk’ın Kur’ân-ı Kerîm’de detaylı bir şekilde anlattığı kavramlardan birisi de zulüm kavramıdır.[4] Öyle ki Kur’ân-ı Kerîm’de yalnızca bu kökle (ẓ-l-m), iki yüzü aşkın yerde geçmektedir.

Ẓ-l-m kökünden türeyen zulüm kelimesinin lügat mânâsı, genellikle, “Bir şeyi, bir eksiklik-fazlalık yahut vakti-zamanını değiştirmek suretiyle, olması gerektiği yerden başka bir yere koymak” [5] şeklinde ifade edilir. “Başkasının hakkı olan bir hususta (yahut mülkünde) tasarrufta bulunmak”[6] da denilmiştir. Türkçede ise “haksızlık, ğadr, sitem, cevr; adaletin mukâbili”[7]; “adalete mugayir hareket”[8] mânâlarıyla ifade edilmiştir. Bu mânâlara, “yazık etmek, hata etmek” de eklenebilir.

Zulüm kelimesi, her ne kadar şer‘î ıstılahta “Hakk’tan bâtıla doğru sapma”[9] mânâsında ise de; Kur’ân-ı Kerîm’deki kullanımları farklılık arz etmektedir. Kelime hem itikâdî hem fıkhî hem de ahlâkî muhtevaları hâizdir. Müfredât adlı Kur’ân sözlüğünün yazarı Râğıb el-İsfahânî, hukemâdan bazılarının zulmün üç türlü olduğunu söylediklerini nakledip bu üç türü ayetlerle örnekler:

“Hukemâdan bazısı, zulüm üç türlüdür demiştir:

[Bunların] Birincisi: Kişi ile Allah Teâlâ arasındaki zulümdür. Zulmün bu türünün en büyüğü küfür, şirk ve nifaktır. Cenâb-ı Allah bu minvalde şöyle buyurmuştur: ‘Şüphe yok ki, şirk elbette pek büyük bir zulümdür.’[10] Şu ayetlerde de ancak zulmün bu türünü kastetmiştir: ‘Haberiniz olsun ki, Allah Teâlâ’nın laneti zalimler üzerinedir.’[11]; ‘… Zalimlere ise elem verici bir azap hazırlamıştır’[12]; ‘Artık o kimseden daha zalim kim olabilir ki Allah’a karşı yalan söylemiş…’[13]; ‘Ve o kimseden daha zalim kim olabilir ki, yalan yere Allah Teâlâ’ya iftirada bulunmuş…’[14].

İkincisi: Kişi ile bir başkası arasındaki zulümdür. Allah Teâlâ, şu ayetlerde ancak zulmün bu türünü kastetmiştir: ‘Bir kötülüğün cezası da onun misli bir kötülüktür. Ancak kim affeder ve ıslahta bulunursa artık onun mükâfatı da Allah’a aittir. Şüphe yok ki O, zalimleri sevmez.’[15]; ‘Yol ancak o kimseler üzerinedir ki, insanlara zulmederler ve yerde haksız yere azgınlıkta bulunurlar. İşte onlar için pek acıklı bir azap vardır.’[16]; ‘Ve kim zulme uğramış olarak (mazlûmen) öldürülürse…’[17].

Üçüncüsü: Kişi ile kendi/nefsi arasındaki zulümdür. Şu ayetlerde kastedilen de ancak zulmün bu türüdür: ‘… onlardan nefsine zulmeden vardır…’[18]; ‘… ben nefsime zulmettim…’[19]; ‘… nefislerine zulmettikleri zaman…’[20]; ‘… yoksa ikiniz de zalimlerden olursunuz.’[21] Yani kendilerine yazık/zulmedenlerden; ‘Bunu her kim yaparsa muhakkak nefsine zulmetmiş olur.’[22].

Esasında zulmün bu üç türünün hepsi de kişinin kendine ettiği zulümdür. Zira insan zulme heves ettiği ilk anda evvelâ kendine/nefsine zulmeder. Dolayısıyla zalim zulmetmeye evvelâ [kendinden] başlar. Bu sebeple Allah Teâlâ birden çok yerde şöyle buyurmuştur: ‘(…) ve onlara Allah zulmetmedi, lâkin kendileri nefislerine zulmediyorlardı’[23].”[24]

İsfahânî’nin örnek olarak zikrettiği ayetlere kuşkusuz çok daha fazlası eklenebilir. Eş-yakın mânâlı kelimelere bakıldığında bu yekûn daha da genişleyecektir. Zulmün bu üçlü tasnifi ise kavramın barındırdığı farklı mânâları görebilmek adına çok kıymetlidir.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

[1] el-İsrâ, 9.

[2] el-Mâide, 16.

[3] Nitekim yukarıda meali verilen âyet-i kerîmedeki zamirin -biz “o Kur’ân’la” şeklinde ifade etmiştik- Peygamber Efendimiz’e (sallallâhu aleyhi ve sellem) râci olduğu da söylenmiştir. Bk. Ebû Mansûr Muhammed el-Mâtürîdî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân (thk. Mehmet Boynukalın), Dârü’l-mîzân, IV, 186, İstanbul-2005.

İmam Mâtürîdî, asıl mânânın “[Hz.] Muhammed ile (sallallâhu aleyhi ve sellem)” olduğu, “Kur’ân’la” denmesinin de mümkün olduğu görüşündedir.

[4] İcmâli olarak söylemek gerekirse; Allah Teâlâ zulmedenlere meyletmememizi emretmiş (Hûd, 113), Peygamber Efendimiz de (sallallâhu aleyhi ve sellem) “Zulmün tamamından sakının!” (Müslim, “Birr”, 56.) buyurmuştur.

[5] Râğıb el-Isfahânî, Müfredâtu elfâzi’l-Kur’ân (thk. Safvân Adnân Dâvûdî), Dârü’l-kalem, s. 537, Dımaşk-2009.

[6] Ali Seyyid Şerîf el-Cürcânî, et-Ta‘rîfât (thk. Muhammed Sıddîk Minşâvî), Dârü’l-fazîle, s. 121. Ayrıca bk. Ebü’l-Bekâ el-Kefevî, el-Külliyyât (thk. Adnân Dervîş, Muhammed Mısrî), Müessesetü’r-risâle, s. 500, Beyrut-2012; Muhammed Ali et-Tehânevî, Keşşâfu ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm (thk. Alî Dahrûc), Mektebetü Lübnân, II, 1152, Lübnan-1996.

[7] Şemseddin Sâmi, Kâmûs-i Türkî, İkdam Matbaası, s. 918, Dersaadet-1317.

[8] Muallim Nâci, Lügat-i Nâcî, TDK Yayınları, s. 801, Ankara-2021.

[9] Cürcânî, a.g.e., s. 121. Ayrıca bk. Kefevî, a.g.e., s. 500; Tehânevî, a.g.e., II, 1152.

[10] Lokmân, 13.

Abdullah [b. Mes‘ud] anlatıyor: “O kimseler ki, iman etmişler ve imanlarını bir zulme bulaştırmamışlardır…” âyeti nâzil olduğunda Râsûlullah’a sorduk: “Ey Allah’ın Rasûlü, hangimiz kendisine/nefsine zulmetmez ki?”

Râsûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) şöyle cevapladı: Bunun mânâsı sandığınız gibi değil. “… imanlarını bir zulme bulaştırmamışlardır.” yani şirk [koşmamışlardır]. Lokman’ın [aleyhisselâm] oğluna “Yavrum, Allah’a şirk koşma! Şüphe yok ki, şirk elbette pek büyük bir zulümdür.” dediğini duymadınız mı? [Buhârî, “Enbiyâ”, 11.]

[11] Hûd, 18.

[12] el-İnsân, 31.

[13] ez-Zümer, 32.

[14] el-En‘âm, 93.

[15] eş-Şûrâ, 40.

[16] eş-Şûrâ, 42. Altı çizili kısım alıntı yapılan kaynakta yer almıyor.

[17] el-İsrâ, 33.

[18] el-Fâtır, 32.

[19] en-Neml, 44. Hasan Basri Çantay’ın “ben kendime yazık etmişim.” tercihi, zulmün bu üçüncü türüne çok güzel bir örnektir.

[20] en-Nisâ, 64.

[21] el-Bakara, 35.

[22] el-Bakara, 231. Hasan Basri Çantay’ın “Kim böyle yaparsa muhakkak kendine yazık etmiş olur.” tercihi de aynı şekilde çok güzeldir.

[23] en-Nahl, 33.

[24] Isfahânî, a.g.e., s. 537-538.

İNTERNET RADYOMUZ. 24 SAAT YAYINDADIR.

RADYO FANİDUNYA FM
Yükleme linklerini görebilmek için üye olmanız gerekmektedir. Üye Ol veya Giriş Yap

FANİ DUNYA FORUM HABERLER

Gönderen Konu: Kur’ân-ı Kerîm’de Zulüm Kavramı ve Çeşitleri (Okunma sayısı 585 defa)

fanidunya NET

Kur’ân-ı Kerîm’de Zulüm Kavramı ve Çeşitleri

BENZER KONULAR