Gönderen Konu: Ölüm Gelenekleri (Okunma sayısı 142 defa)

anadolu · « : Aralık 21, 2022, 09:01:18 ÖÖ »

Ölüm Gelenekleri

“Doğrusu biz Allah’a aitiz ve

kuşkusuz O’na döneceğiz.”

(Bakara, 2/156)

Eskidendi, eskimeyen zamanlardan, dağların dağlara kavuştuğu, insanın insanı anladığı, yürekçe konuşulduğu zamanlardan…

Toplumsal yapı içerisinde hem acıyı hem tatlıyı paylaşır insanlar. Bir arada olmanın, hısım akraba, konu komşu olmanın gereğidir bu. Acı paylaşılır, sevinçler çoğaltılır. İnsan, yaşam yolunda her zaman mutlu mesut bir yol tutmaz. Hayatın içerisinde acı da tatlı da vardır. Ölüm de insana acı veren olgulardan biridir. Bir yakınını kaybetmek, sevdiği birini toprağa vermek derin üzüntüler yükler kalbe. “Ateş düştüğü yeri yakar.” der bilenler.

Oysa acıyı hafifletmek, sarmak ve azaltmak da mümkündür çoğu zaman. Yakınını kaybetmiş birinin yanında olmak, ölüm sonrası yas gelenekleri ile acıyı seyreltmek toplum olarak görevlerimizdendir. Taziye evi kabul edilen evlerde acı ve yas vardır. Acıyı azaltmak için yakın akrabalar, komşular, arkadaşlar ellerinden gelen her şeyi yaparken birçok âdetimiz de sırayla yerine getirilir. Taziye evinde yas vardır, yemeye içmeye el kalkmaz. Zaten yiyecek içecek de ne hâl vardır ne istek ama hayat devam etmeli, acı unutturulmalıdır. Konu komşu hısım akraba ellerinden geldiğince yemek götürüp çay ikram ederler gelip gidene. Ölenin yakınları, acısını kenara bırakıp günlük işleri göremez çoğu zaman. İşte tam da bu noktada komşular evden biriymiş gibi her türlü işi gönüllüce üstlenirler: “Falancanın cenazesi var, gidip biraz hizmet edeyim.”, “Ölüm yeni daha elleri varmaz şimdi, gelene gidene çay götüreyim.”, “Cenaze evidir, akla gelmez, eksik gedik varsa deyiverin komşum.”, “Falancanın cenazesi var, ekin tarlada kalmış varıp biçelim.”,

“Cenazeleri var ya onların da hamurunu karıp ekmeklerini eylemek gerek, haydi hep bir elden.”

Ölüm hem herkesin başındadır hem de yalnızlık kaldırmaz. Cenazeden sonra taziye evlerinde Kur’an-ı Kerim okunur, dualar edilir, yasa ortak olunur ki buna “yas etmek” geleneği denilir Anadolumuzda. “Ölenle ölünmez.”, “Ölüm hak.” “Ölüm Allah’ın emri, bize düşen sabretmek.”, “Başınız sağ olsun!”, “Allah rahmet eylesin”, “Mekânı cennet olsun”, “Allah geride kalanlara uzun ömürler versin.” vb. temennilerle merhum ya da merhumenin ardından yakınları rahatlatılmaya çalışılır. Hepimiz biliriz ki hakkında en az bilgimiz olan şeylerden biridir ölüm ama hepimizin de başına gelir. Acıyı rahatlatmak en çok duadan ve sabırdan geçer, bunun için en çok rahmet ve sabır dilenir taziye evlerinde. Yapılan çoğu göreneğin altında dinî bir hüküm bulunmasa bile çoğunlukla acıyı hafifletmek için âdet olmuştur.

Ölen kişi İslami usullere göre yıkanır, kefenlenir ve cenaze namazı kılınarak defnedilir ki farz olan da budur. İslami usuller yerine getirilirken görenekleşmiş birtakım ritüeller de yöre yöre gerçekleşir. Anadolu’nun çok yerinde ölünün arkasından pişi yapılıp dağıtılır.

Bu, genellikle ölümün ilk cuma gününe rast gelir. İlk cuma denilerek cenaze evinde konu komşu hısım akraba toplanır, leğen leğen hamurlar yoğrulur ve kızgın yağlarda kızartılan pişinin kokusu her yere yayılır. Genellikle erkekler, cuma namazı çıkışı cami, okul, kahvelere dağıtırlar bu pişiyi ve falancanın pişisi denilince “Allah rahmet eylesin.”, “Allah kabul etsin.” der pişiyi alan kişi. Kadınlar daha çok mahalleye ve konu komşuya dağıtıp falancanın pişisi derler. Pişi dağıtılınca pişiyi yapan kadınlar, ölenin hısım akrabası bir araya gelir mevlitler okunup hayır dua edildikten sonra cuma pişisinden yenilir. “Ölenin ruhuna değsin.” demek ihmal edilmez.

Anadolu’nun yine başka yörelerinde pişi yerine helva kavrulur ve komşu komşu dağıtılıp “falancanın helvası” denilir. Alanlar da “Allah kabul etsin.”, “Ruhuna varsın.” deyip hayır dua ederler. Bu âdetlerin en güzel tarafı hayır dua edilmesi ve acıyı gitgide hafifletmesidir. Yine bazı yörelerde hem ölenlere hem duranlara diyerek mevlitler okutulur. Bu mevlitler bazen camilerde bazen de ölenin yakınları tarafından evlerde icra edilir. Kur’an-ı Kerim tilavetinden sonra ev sahibi yemek verir misafirlere. Bu bazen oldukça geniş bir kitleye yayılır. Mevlit sabahı, kadınların koşturması ile başlar:

Falancanın mevlidi var. İşin bir ucundan tutalım. Kazanlarla çorbalar, pilavlar, kavurmalar, helvalar yapılıp konu komşu hısım akraba ile yenilip dualar edilir. Bu mevlitlerin de en güzel yanı fakir fukaranın doyurulması ve öksüz yetimin unutulmamasıdır. Ölüm bir nasihattir yaşayanlara hem bizleri bir kılan, diri kılan. Acıyı paylaşmak, yaraları sarmak, yakınlaşıp dertleşmek için bir vesiledir bu törenler. Zaten gelenek, görenek, örf, âdetlerimizin amaçları da bu değil midir?

“ Doğrusu biz Allah’a aitiz ve kuşkusuz O’na döneceğiz” (Bakara, 2/156) diyerek şahit oldum bir geleneğe: Ölümden aylar sonra okutulan bir mevlitin çorbasını fakir fukaraya dağıtmak düştü bahtımıza…

Ayşe Ünüvar

RADYO DİNLEME LİNKİMİZ
Yükleme linklerini görebilmek için üye olmanız gerekmektedir. Üye Ol veya Giriş Yap

FANİ DUNYA FORUM HABERLER

Gönderen Konu: Ölüm Gelenekleri (Okunma sayısı 142 defa)

anadolu

Ölüm Gelenekleri

BENZER KONULAR