DEPRESYONDA OLAN HASTAYA AİLESİ ÇEVRESİ NASIL DAVRANMAMALI
Bize gelen hastalardan biliyoruz ki, depresyon tanınmadığı için, hasta yorgun, bitkin olduğundan, hiçbir şeye karşı ilgi duymadığından, içinden gelmediğinden, çevresi tarafından “tembellikle, miskinlikle” suçlanır. Oysa hasta hayat enerjisini yitirmiştir. Bu durum hastanın “elinde ve iradesinde olan” bir şey değildir; tamamı hastalığın getirdiği bir sonuçtur.
Hastanın çevresi mantıklı düşünmeli ve daha önce “tembel” olmayan bir insanın neden şimdi “tembel” diye nitelendirdikleri pozisyonda olduğunu anlamaya, çözmeye çalışmalıdır.
“Bir şeyin yok, evham yapıyorsun, kafaya takıyorsun, düşünecek ne var?” türünden sözler hastayı rahatsız eder. Anlaşılmadıklarını düşünüp iyice içine kapanırlar.
Bazen de, “haydi gezmeye gidelim, eğlenelim, hadi gül biraz, bak açılırsın” şeklinde cümlelerle hastalara yardıma olunmaya çalışılır.
Oysa bu tür teklifler bile hastayı yorar. Depresyonda olan hastaların çoğunluğu sessiz sakin, gürültüden uzak, problemlerden uzak bir ortamda yaşamayı düşlerler. Konuşmalar, bağrışmalar, çocuk sesleri, eğlenmeler çok rahatsız eder. Çünkü onlar çok farklı bir dünyada yaşarlar. Bu dünyada, “elem, keder, ümitsizlik, yorgunluk, karamsarlık" vardır, “yalnızlık, çaresizlik” vardır.
Hastanın yakınında olanlar hastaya bir şey telkin etmeden onu nötr bir şekilde anlamaya, değerlendirmeye çalışmalılar. Yargılamadan, üzmeden konuşmalıdırlar. “Bir şeyin yok. lafını asla kullanmamalıdırlar. “Senin için ne yapabilirim sil yardımcı olabilirim?” şeklinde yaklaşıp, hastayı mutla psikiyatriste götürmeliler...
Anne-Baba tutumlarının çocuklar üzerindeki etkisi EKELNDİ.
Abartılmış sevgi ve aşırı koruyucu anne baba tutumu Abartılmış sevgi ve aşırı koruyuculuk daha çok anne çocuk ilişkisinde ortaya çıkmaktadır.
- Aşırı koruyuculuğun ve sevginin altında yatan ana sebep annenin yalnızlığı ve hayattan özellikle de eşinden ve evliliğinden beklediğini bulamamış olmasıdır.
- Aşırı koruyucu ve abartılı sevgisi olan anne babalar çocuklarına derin duygusal bağla bağlıdırlar.
- Anne baba çocukları için sebepsiz yere aşırı kaygı içindedirler.
- Çocuğa karşı boğucu şefkat gösterirler.
- Bu tür ailelerde çocuğa doğal yaşam hakkı verilmez.
- Anne baba çocuğa yaptırmak istedikleri bir davranış için duygu sömürüsü metodu ve şiddetli şefkat yöntemi kullanırlar.
- Aşırı bağımlı çocuklar, kendilerine ait bir kişilik yapısı geliştirmekte çok zorlanırlar.
Abartılmış sevgi ve aşırı koruyucu anne baba tutumunun çocuğun kişilik gelişimi üzerinde kalıcı etkileri
- Aşırı koruyucu ve abartılmış sevgi ile büyütülen çocuklar hayata ve sosyal yaşama gereğince hazırlanamazlar.
- Bu tür ailelerde yetişen çocuklar beceriksiz, çekingen ve sakar görünürler.
- Atılım ve başarma gücünden, kendilerini kabul ettirme istek ve yeteneğinden yoksundurlar.
- Çocuklar çoğunlukla mutsuz olurlar.
- Ailenin aşırı ilgisi ve çocuğa olan düşkünlüğü çocuğu bencil yapar.
- Çocuk ailesine olan bağımlılığını dış çevreye de genelleyebilir.
Gevşek anne baba tutumu
- Gevşek anne baba tutumunda anne babanın çocuğa egemen olma ve onun üzerinde baskı kurma eğilimi yerine, çocuğun başına buyruk yetişmesi dilediğince davranması ve çocuğun üzerinde aile denetiminin olmaması vardır.
- Çocuğun aşırı hareket ve davranış serbestliği vardır.
- "Bırak karışma! Neyin doğru neyin yanlış olduğunu kendisi bulsun. Yaşayarak öğrensin" mantığı, bu tür ailelerde söz konusudur.
- Çocuğa neyi yapması veya neyi yapmaması konusunda bilgi verilmez.
- Çocuğa hiçbir zaman kesin kurallar belirtilmez.
- Anne baba çocuğun davranışlarına karışmamakta yalnız büyük bir problem olduğunda varlıklarını hissettirmektedirler.
- Çocuklar okuldaki kurallarla karşı karşıya kalınca hayal kırıklığına uğramaktadırlar.
Gevşek anne baba tutumunun çocuğun kişilik gelişimi üzerinde kalıcı etkileri
- Gevşek anne baba tutumunda yetişen çocuklar bir müddet sonra anne babalarını denetim altına alırlar.
- Aile bireyleri çocuğun isteklerine kayıtsız şartsız uydukları için çocuk genelleme yapar "Annem, babam, halam... Komşular her dediğimi yapıyor. Demek herkese her istediğimi yaptırabilirim" düşüncesi hâkim olur.
- Bu tür ailelerde yetişen çocukların genel özellikleri bencil, sorumsuz, çabuk kızan, darılan, kırılgan, sabırsız, şımarık, zor sosyalleşen davranış özellikleri gösterebilir.
- Gururlu, kibirli, kendini beğenen bir kişilik özelliği de sergileyebilirler.
- Bu tür çocuklar kendilerine olduklarından daha fazla değer verirler. Bu tür çocuklar sosyal ortama girdiğinde ve her dediğinin olmadığını görünce hayal kırıklığına uğrar ve kendi iç kabuğuna çekilirler. Çocuklar anneye babaya karşı tehditkârdır.
Baskıcı, otoriter, katı ve sıkı ebeveyn tutumu
- Çocukların çocukluğunu yaşama fırsatı olmaz.
- Evde askeri bir sistem hâkimdir.
- Anne babanın gözleri sürekli bu çocukların üzerindedir. Çocuğun yaptığı her türlü harekette bir kusur bir yanlış arayıp dururlar.
- Çocuk sürekli kaygı içindedir.
- Anne baba çocuğu hor görür. Çeşitli olumsuz özelliklerle çocuğu nitelendirirler.
- "Çocuğumu eğitiyorum, terbiye ediyorum" mantığıyla çocuğa şiddet uygulanır.
- Anne babalar, çocukları anlama çabasını göstermezler.
- Ceza her zaman ön plandadır. Ayrıca çocuğun işlediği suçla ceza orantılı değildir.
- Çocukların en doğal hakları dahi aile tarafından çocuğa uslu olmasının bir ödülü olarak verilir.
Baskıcı, otoriter, katı ebeveyn tutumunun, çocuğun kişiliği üzerinde kalıcı etkileri
- Anne babanın çocuğu sürekli eleştiriyor olması çocuğu çekingen yapar.
- Çoğu kez çocuk kendisinden bekleneni ailesine veremez.
- Zorlamalar çocuğu kıskaç gibi sıkar.
- Çocuk kendi iç dengesini yitirir.
- Çocuk ya tümüyle çığırından çıkar ve ele avuca sığmaz ya da renksiz, kişiliksiz başkasının etkisinde kolaylıkla kalabilir birisi haline gelir.
- İnsanlar tarafından kolay kandırılır, kullanılır.
Dengesiz ve kararsız anne baba tutumu
- Annenin ak dediğine baba kara der.
- Anne baba birbirlerini çocuğun yanında eleştirirler.
- Anne babalar bazı çocuklarını daha çok severler.
- Anne babalar çocuklarının arasında kız erkek ayrımı yaparlar.
- Büyük çocukların yetiştirilme tarzı ile küçük çocukların yetiştirilme tarzları arasında farklılıklar görülmektedir.
Dengesiz ve kararsız anne baba tutumunun çocuğun kişilik gelişimi üzerinde kalıcı etkileri
- Çocuk hangi davranışın nerede ve ne zaman yapılmayacağını kestiremez. Neyin doğru neyin yanlış olduğunu bilemez.
- Çocuk kendini kanıtlamak ve dikkatleri üzerine çekmek için sinirli, ürkek, yumuşak huylu, ılımlı söz dinleyen bir çocuk olur ya da;
- Kendi benliğini ve bağımsızlığını göstermek için kavgacı, asabi, çabuk kırılıp öfkelenen, tepkisel bir kişilik yapısı geliştirebilir.
Mükemmeliyetçi anne baba tutumu
- Mükemmeliyetçi anne baba her şeyin en iyisini çocuğundan bekler. Kendi gerçekleştirmediği yaşantıları çocuklarının gerçekleştirmesini ister. Bu tutumda olan anne babalar çocuğu olduğu gibi kabul etmez.
- Anne babalar çocuğun kaldırabileceğinden çok daha fazlasını yüklerler.
- Mükemmeliyetçi ailelerde anne babaların kuralları ve kalıpları vardır. Çocuklar da bu kurallara uymak zorundadır.
- Çocuğun arkadaşlarının seçimi de aileye aittir. Çocuk anne babanın kurallarına ters olan hareketlerde bulunduğunda çocuğa verilen cezalar da katı ve sert olmaktadır.
- Mükemmeliyetçi anne babalar çocuklarından aşırı titizlik ve temizlik beklerler.
- Anne babanın çocuktan beklentileri çocuğun kapasitesinin çok üstündedir.
- Çocuk devamlı anne babanın yarattığı kalıba uymak zorundadır.
Çocuğun kişilik gelişimi üzerinde kalıcı etkiler
- Mükemmeliyetçi anne baba tutumuyla yetişen çocukların kişilik ve karakter yapıları genelde çok katıdır.
- Çocuk daima bir çatışma içindedir. Kendi doğal içgüdüleri ve ağır kurallar arasında sıkışıp kalmıştır.
- Çocuk her işte en iyisi ve en üstünü olmak ister.
Fakat her işte istediği seviyeyi yakalamayınca hayal kırıklığına uğrar. Aşağılık duygusu çocukta gelişir.
- Anne baba doyumsuz olduğu ve hep daha dediği için çocukta da doyumsuzluk yerleşir.
Kabul edici ve güven verici anne baba tutumu
- Kabul eden anne baba, çocuğun ilgilerini göz önünde tutarak, onun yeteneklerini geliştirecek ortamı çocuk için hazırlar.
- Anne baba birbirlerine ve çocuklarına karşı olan duygularında net ve açıktır.
- Aile içinde güven ve şeffaflık vardır. Problemlerle nasıl baş edebileceklerini birlikte araştırırlar. Belli kısıtlamaların dışında çocuğun istek ve arzuları yerine getirilir.
- Aile çocuğa kendi benliğini, kimliğini, duygu ve düşüncelerini anlatma özgürlüğü verir.
- Aileyi ilgilendiren kararlar alınırken çocuğun da fikri alınır.
- Çocuğun bir birey olarak ailesini sevip sayan ama bağımsız bir fert olması gerektiği inancı mevcuttur.
- Çocuğa sevgi ve saygı gösterilir.
- Aile her şeyden önce çok iyi rehberdir. Çocuğa yol gösterilir ama alacağı kararlar konusunda serbest bırakılır.
- Böyle bir ailede evde ve toplumda kabul edilen ve edilmeyen davranışların sınırları bellidir.
- Her şeyden önce anne ve baba iyi bir modeldir.
- Çocuk sınırlar içinde özgürdür.
- Anne babalar çocuğa şiddet ve duygusal yaptırım gücü yerine ona anlatarak ve onu ikna ederek denetlemeyi seçer.
- Problemler yine konuşarak ve ikna edilerek çözüme ulaştırılır.
Dr.Nihat Kaya.
FANİ DUNYA FORUM HABERLER
