Gönderen Konu: Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (Okunma sayısı 173 defa)

fanidunya NET · « : Ekim 19, 2023, 08:18:15 ÖÖ »

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) çocukluk döneminin en sık görülen, üzerinde en çok konuşulan, tartışılan, fikir yürütülen psikiyatrik bozukluklarındandır. DEHB, genetik özellikler ile çevresel biyolojik faktörlerin etkileşimi sonucunda beyinde oluşan nörobiyolojik bir hastalıktır. Beynin ön bölgesinin (frontal) yetmezliği ile ilişkilidir. Bu nedenle çocukların, kapasitesinin altında başarı gösterme, sürekli kıpır kıpır olma, aceleci olma, dağınıklık, görevleri sonraya erteleme, dalgınlık, unutkanlık, çok konuşma gibi özellikler göstermesi son derece doğaldır. Anne babaların hatalı tutumları DEHB belirtilerinde artışa veya başka psikiyatrik sorunların eklenmesine yol açar. DEHB, okul çağındaki çocuklarda daha sık görülür. Daha sonra sıklık düşer. Bozukluk, erkeklerde kızlardan daha sıktır. Aşırı hareketlilik yaş ile azalır, dikkat eksikliği ise azalmaz. DEHB, biyolojik ve psikososyal etkenlerin rol oynadığı düşünülen, nedeni tam olarak bilinmeyen heterojen bir bozukluktur. DEHB’de tek bir sebepten çok birçok etkenin rol aldığını araştırmalar desteklemektedir. Bunun yanında, semptomun ağırlığı, eş tanı, gidiş ve sonuçlar, çevresel ve ailevi faktörler etkili olmaktadır.

DEHB’nin Belirtileri

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun 3 ana belirtisi vardır:

Dikkatsizlik: Dikkati toparlamada güçlük, dikkatin çok kolay dağılması, unutkanlık, oyuncak ve eşyalarını kaybetme, düzensizlik, dağınıklık gibi belirtiler dikkat sorunu olduğunu gösterir. Bu belirtiler görev ve sorumluluk alanındadır. Bilgisayar, TV veya kişinin sevdiği bir şeyde dikkat eksikliği olmaz.

Hiperaktivite: Çocuklar, kendi yaşıtları ile karşılaştırıldığında daha fazla hareketlidirler ve bu hareketlilikleri okulda, ailede ve günlük işlerinde sorun oluşturur. Aşırı hareketlilik, yerinde duramama, huzursuzluk, oturmada güçlük çekme ve bir motor tarafından sürülüyormuşçasına hareket etme şeklinde kendini gösterir. Aşırı hareketlilik ve huzursuzluk çocukların oturmak zorunda oldukları yapılandırılmış durumlarda artar. Çocuk, gelişim düzeyine uygun olmayacak şekilde hareketlidir. Okul öncesi dönemde mobilyaların üzerinden atlama, zıplama, sakin bir şekilde oyun oynayamama, ev içinde koşma şeklinde kendini gösterir. Okul dönemindeki çocuklarda ise belirtiler daha küçük çocuklara göre azdır. Okulda/sınıfta oturmakta, sıra beklemede güçlük çekerler, sık sık ayağa kalkabilirler. Ellerinde, sürekli oynadıkları bir şeyler vardır, ellerini ve ayaklarını sürekli sallarlar. Çok konuşurlar ve sınıfta etkinlikler sırasında ses çıkararak dikkat çekebilirler.

Dürtüsellik (İmpulsivite): Davranışı kontrol etmede güçlük, sıra bekleyememe, isteklerini erteleyememe, acelecilik, sorulan sorulara çok çabuk cevap verme, düşünmeden hareket etme şeklinde kendini gösterir. Çocuk başkalarının konuşmalarını bölüp rahatsız edebilir. Sabır ve organizasyon isteyen aktivitelerde zorlanır. Çocuğun dürtüselliği başka çocuklar tarafından özensiz, sorumsuz, bebeksi, tembel ve kaba olarak nitelendirilebilir. Dürtüsellik, çocuğa ve çevresindekilere zarar verip kazaya sebep olabilir.

DEHB’i Tanımlayan Cümleler

• Dalgın, plansız, dağınık, unutkan, hep erteler, bir konudan diğerine atlar, son dakikaya bırakır, maymun iştahlı.

• Aslında çok zeki ama kendini derse vermiyor. Bazen en zor soruları yapıyor, en kolay soruları yapamıyor. Yazı yazmayı sevmiyor. Soruları dikkatli okumadığı için yanlış yapıyor. Tekrar yapmıyor. Basit işlem hataları yapıyor.

• Yanındaki arkadaşı ile sürekli konuşuyor. Derse otursa da hep kıpır kıpır, bir bahane bulup kalkabiliyor.

• Kitabını, defterini, kalemini okulda unutuyor.

• Sürekli “hadi” demekten yorulduk. Hep geç kalıyoruz. Hazırlanması saatler sürüyor.

• Kalemini alırken silgisini düşürüyor, silgisini alırken kalemini düşürüyor.

• Ödevini unutur, sınavını unutur.

• Saatlerce televizyonun başında oturabilir.

• Plan yapmayı öğretemedim.

• Tek başına ders çalışmıyor. Hep yanında birini istiyor. En küçük şeyde dikkati dağılıyor.

• Bazen kulağının duymadığını düşünüyoruz. Sesleniyoruz cevap vermiyor. Başka bir âlemde sanki... Canının istediği bir şeye aşırı odaklanabiliyor ya da oyuna dalabiliyor.

Çocuğunda DEHB Tanısı Olan Ailelere Öneriler

DEHB’i iyi tanıyın. Anne babalar olarak kendinize iyi bakın. Çocuğunuzun rahatsızlığını kabul edin ve yaptığı şeyleri aslında elinde olmadan yaptığını unutmayın. Olumlu yönlerini görerek onları takdir edin. Cezadan çok ödülü kullanın, olumlu bir davranışa yönelik ödül verin. Öz güvenlerini destekleyecek (spor, müzik, dans, resim gibi) etkinliklere yönlendirin ve devam etmelerini sağlayın. Aşağılamayın, eleştirmeyin. Onlarla birlikte zaman geçirin. Duygu, düşünce ve isteklerini rahat ifade edebilmelerinde onlara yardımcı olun. Onları cesaretlendirin, destekleyin. Çocuğunuzu sürekli uyarmayın, uyarı sayınızı azaltın. Nasihat etmeyi bırakın. Ders başarısının artmasını istiyorsanız bir abla veya abinin kontrolünde çocuğunuzu destekleyin. Açık, net, uygun, kurallar belirleyin. Komutlarda olumlu cümleler kullanın. Cezada davranışları hedef alın. Özel ilgiye ihtiyaçları olduğunu bilin. Sabırlı, anlayışlı ve hoşgörülü olarak onları affedin.

DEHB teşhisi konulmuş çocuklar kendini kontrol etmekte zorlanır, devamlı huzursuzdurlar ve düşünmeden hareket ederler. Bütün gün “Canım sıkılıyor.” diyen çocuklara karşı anneler çaresiz kalabilir. Ebeveynler, evde çocuklarının özel durumuna uygun bir tatil programı yapabilirler.

“Ali, 10 yaşında. DEHB tanısı almış, 4. sınıf öğrencisi. Hayatında en çok kullandığı kelimeler ‘Off çok sıkıldım!’ ve ‘Şimdi (veya), sonra ne yapacağız?’ Bıraksanız saatlerce bilgisayarda oyun oynayabilir ve TV’nin başından kalkmaz. Bunları yaparken de can sıkıntısı hiç aklına gelmez. Onun dışındaki zamanlarda yerinde duramaz, huzursuzdur, plan yapmakta güçlük çeker, dalgın ve dikkatsizce davranır, kendini kontrol etmekte zorlanır, düşünmeden hareket eder. Annesi Ayşe Hanım ise özellikle tatil günleri için endişeli. Okulunun olmadığı zamanlarda oğluyla nasıl baş edebileceğini ve bu zaman dilimlerini nasıl verimli geçirebileceğini düşünüyor.” Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar organize olma ve zaman yönetiminde yetersiz oldukları için boş zamanları öncelikli olarak planlanmalı. Yoksa anne, baba ve çocuk arasında çatışma yaşanabilir. DEHB’li çocuklar için tatilleri verimli geçirmek ekstra çaba ve gayret ister.

DEHB’li Çocukları Olan Ailelere Tatil Dönemleri İçin Tavsiyeler

Ailece bir tatil kontratı yapın. Ailenin her bireyinin hedefleri olsun. Tatilde neler yapacağınızı, planlarınızı, isteklerinizi, hedeflerinizi konuşun. Öncelikle anne baba kendileri hedeflerini koymalı, sonra çocuklarına hedeflerini sorup ondan beklentilerini dile getirmeli. Bu şekilde hem ortak hem bireysel hedefler çıkarılmalı. Kitap okuma, bisiklete binme, yürüyüş yapma, yüzme, tarihî ve doğal yerleri gezme veya anne babanın sevdiği hobilerle ilgilenme vs. gibi. Hangi kitapları okuyabileceğini düşünüp kitap seçimi yapın.

Tatil Planı Hazırlarken Nelere Dikkat Edilmeli?

• Plan yapılırken DEHB’li çocuğun öğretmeniyle de görüşün. Çocuğun gelişme gösterdiği, zorlandığı alanları belirleyin ve tatil hedefleri içerisine akademik destek hedefleri de koyun.

• Ailece ulaştığınız hedefler için kendinizi ve çocuğunuzu ödüllendirebilirsiniz. Ayrıca çocuğunuza her hedef için ayrı küçük bir ödül verebilirsiniz.

• Neler yapacağınızı birlikte planladıktan sonra aylık takvime yazın. Tatil zamanlarınızı takvime işaretleyin ve duvara asın.

• Ajanda kullanın. Ajandayı da haftalık yazın. Her günün dolu olması gerekmez. Esnek davranabileceğiniz boş günler de kalmalı.

• Her sabah çocuğunuzun tatil ajandasına birlikte bakın. O gün için ondan beklediğiniz uygun davranışları, programları sıralayın ve söz alın. Ödülünü de hatırlatın. Günün sonunda yaptıklarınızın üstünü çizin.

• Kurallarda esnek olun. Yaz günleri uzun olduğundan yatma saati gecikebilir. Bilgisayara hafta içi 2 saat izin verilebilir. Bütün gün bilgisayarda veya televizyonun başında kalmasına izin vermeyin.

• Çocuğunuzun kullandığı ilacı doktorunuzla birlikte düzenleyin. Tatil programınızı doktorunuza anlatın ve onun izniyle ilacınızı kesin veya devam edin.

• Tatil günlüğü tutmasını isteyin. Başına gelen ilginç olayları defterine, duygularını da ifade ederek yazabilir ya da çizebilir.

• Tatilin keyfini birlikte çıkarın. Çocuğunuzla düzenli oyun, sohbet veya keyifli fiziksel aktivite zamanlarınız olsun. Birlikte alışverişe giderken yolda koşu yarışı yapın veya birlikte sevdiği müzikleri dinleyin. Küçük çocuklarla görsel hafıza, dikkat oyunları oynayın. Ev işlerini birlikte yapın.

Fazilet Seyitoğlu.

Klinik Psikolog.

İNTERNET RADYOMUZ. 24 SAAT YAYINDADIR.

RADYO FANİDUNYA FM
Yükleme linklerini görebilmek için üye olmanız gerekmektedir. Üye Ol veya Giriş Yap

FANİ DUNYA FORUM HABERLER

Gönderen Konu: Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (Okunma sayısı 173 defa)

fanidunya NET

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

BENZER KONULAR